Reckless Optimism ၊ Healthy Skepticism ၊ Domain Knowledge ႏွင့္ အပၸမာဒတရား

ကၽြန္ေတာ္ မၾကာခဏစာေရးေလ့မရွိပါ။ ဤစာကုိလည္း ပထမ ေရးၿပီးေနာက္ ျပန္သိမ္းထားခဲ့သည္။ သုိ႔ရာတြင္ ယခုအထိ မစဲနုိင္ေသးသည့္ အဓိပၸါယ္ေကာက္ယူမႈမ်ားေၾကာင့္ ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ျဖစ္ပါသည္။ အေၾကာင္းမွာဤသုိ႔ျဖစ္၏။ ဇြန္လဆန္းက ထုိင္းနုိင္ငံ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႔တြင္ က်င္းပျပဳလုပ္ေသာ အေရွ႕အာရွကမာၻ႔စီးပြားေရးဖုိရမ္ (World Economic Forum East Asia) သုိ႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ တက္ေရာက္မိန္႔ခြန္းေျပာျခင္းမွစသည္။ နုိင္ငံတကာအဆင့္အစည္းအေ၀းျဖစ္သည့္အတြက္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္မွ အဂၤလိပ္လုိေျပာပါ၏။ သူ႔မိန္႔ခြန္းတြင္ ေျပာင္ေျမာက္ေသာ စကားလုံးမ်ား၊ ၀ိေသသ ျပဳထားေသာ စကားလုံးမ်ား ပါ၀င္သည္ျဖစ္ရာ ပုံမွန္ၾကားေနက်မဟုတ္ေသာ ေ၀ါဟာရအခ်ဳိ႕ကုိ ၾကားလာရပါသည္။ ယင္းတုိ႔မွာ အဂၤလိပ္ဘာသာစကားအရ ရွင္းလင္းတိက်ေသာ အဓိပၸါယ္ကုိေဆာင္ေသာ္လည္း ရလာသည့္စကားလုံးတစ္ခုကုိ အမ်ဳိးမ်ဳိးလွည့္ပတ္ကာ စိတ္၀င္စားစရာသတင္းအျဖစ္ဖန္တီးရသည့္ မီဒီယာတုိ႔အဖုိ႔မွာမူ ေျပာမဆုံးေပါင္ေတာသံုးေတာင္ ျဖစ္ေနပါေတာ့သည္။ ထုိမိန္႔ခြန္းအၿပီး ႏွစ္ပတ္ေက်ာ္ၾကာသည္အထိ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အား နုိင္ငံတကာမီဒီယာမ်ားမွ ေမးျမန္းၾကသည္မ်ားတြင္ What do you mean by reckless optimism? ဆုိေသာ ေမးခြန္းမ်ား ပါ၀င္ေနဆဲျဖစ္သည္။ ထုိမိန္႔ခြန္းမ်ားကုိ ျမန္မာျပည္တြင္းမွျပည္သူမ်ားသိရွိၾကေစရန္ဆုိကာ သတင္းစာ၊ ဂ်ာနယ္ အခ်ဳိ႕တြင္ ဘာသာျပန္ဆုိေဆြးေႏြးၾကရာ၌လည္း ကြဲလြဲမႈအခ်ဳိ႕ကုိ ေတြ႔လာရပါသည္။

သတင္းစာ၊ စာေစာင္အခ်ဳိ႕တြင္ Reckless Optimism ကုိ “အလြန္အကၽြံအေကာင္းျမင္ျခင္း” ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ Healthy Skepticism ကုိ “ခိုိင္ခုိင္မာမာအဆုိးျမင္ျခင္း” ဟူ၍လည္းေကာင္း ေဖာ္ျပၾကသည့္အျပင္ ယင္းသုိ႔ေသာျပန္ဆုိခ်က္ကုိအေျခခံ၍ ထပ္ဆင့္ရွင္းလင္းျခင္းမ်ားျပဳလာၾကသည့္အခါ  အခ်ဳိ႕အဓိပၸါယ္ဖြင့္ခ်က္မ်ားမွာ လုိရင္းကုိမထင္ဟပ္သည့္ျပင္ ဆန္႔က်င္ဘက္သေဘာပင္ သက္ေရာက္ေစပါေတာ့သည္။ ျမန္မာျပည္၏ နုိင္ငံေရးအင္အားစုမ်ားအၾကား ယုံၾကည္မႈတုိးျမွင့္တည္ေဆာက္ကာ တုိင္းျပည္ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးလမ္းေၾကာင္းေပၚ ဦးတည္ေနသည့္ကာလတြင္  ထုိသုိ႔ေသာ လဲြမွား ေကာက္ယူမႈမ်ားေၾကာင့္ ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏စိတ္အားထက္သန္မႈကုိ ထိခုိက္ေစမည္မဟုတ္ေသာ္လည္း ယင္းသုိ႔ တစ္ဆင့္ျပန္ေပးသည့္သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကုိသာ အားကုိးေနရသည့္ လက္ေအာက္ငယ္သားအမ်ားအတြက္မူ ထင္ေယာင္ထင္မွားျဖစ္ေစမည္မွာ စုိးရိမ္စရာျဖစ္ပါ၏။ ဤေဆာင္းပါးတုိေလး၏ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ထုိသုိ႔ေသာ အဓိပၸါယ္ကြဲလြဲေကာက္ယူခ်က္မ်ားကုိေထာက္ျပရင္း မူလဆုိလုိရင္းႏွင့္နီးစပ္မည့္ဘာသာျပန္ကုိတင္ျပကာ သံသယမ်ား တတ္နုိင္သမွ်ေလ်ာ့ပါးၾကေစရန္ ျဖစ္ပါသည္။

အဂၤလိပ္ေ၀ါဟာရ Reckless ကုိ ျမန္မာလုိ ကမူးရႈးထုိး၊ အရမ္းကာေရာ ဟုျပန္ဆုိလွ်င္ သင့္ေတာ္မည္ထင္ပါသည္။ ေ၀ဖန္ပုိင္းျခားဆင္ျခင္သည့္သေဘာမပါပဲ သတိလက္လြတ္ေဆာင္ရြက္တတ္ျခင္းကုိ ဆိုလိုျခင္းျဖစ္မည္ ထင္ပါ၏။ သုိ႔ျဖစ္ရာ Reckless Optimism ကုိ “ကမူးရႈးထုိးအေကာင္းျမင္ျခင္း” ဟုျပန္ဆုိပါက မူရင္းသေဘာပါသည့္ အဓိပၸါယ္ကုိရမည္ထင္ပါသည္။ ယေန႔ၾကံဳေနရေသာ ျဖစ္ေပၚေျပာင္းလဲတုိးတက္မႈမ်ားအား တုံ႔ျပန္ရာတြင္ အရမ္းကာေရာမျဖစ္ေစပဲ သတိႏွင့္ယွဥ္၍အေကာင္းျမင္ရန္ ဆုိလုိရင္းျဖစ္ဟန္တူပါ၏။ ဤသည္မွာလည္း ျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ားအၾကား ေရပန္းစားသည့္စကားတစ္ခုျဖစ္ေသာ “ေကာက္ရုိးမီးစိတ္ဓာတ္” ဆုိသည္ႏွင့္ ဆက္စပ္သည္ထင္ပါ၏။ အခ်င္းအရာအသစ္တစ္ခုကုိ အေသအခ်ာေလ့လာစုံစမ္းျခင္းမျပဳပဲ ေျခစုံပစ္ဆင္ႏြဲသည့္အေလ့၊ ဟုန္းကနဲထေတာက္ကာ တစ္မုဟုတ္ခ်င္းျပန္လည္က်ဆင္းသြားတတ္သည့္ အျဖစ္အပ်က္မ်ား စာေရးသူတုိ႔အေတြ႔အၾကံဳရွိခဲ့ဖူးၿပီ။ ယေန႔ျဖစ္ေပၚေနေသာျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးမ်ား ေရရွည္ဆက္လက္ျဖစ္ထြန္းသြားရန္၊ “ေကာက္ရုိးမီးေတာက္သကဲ့သုိ႔” မျဖစ္ရန္ အေရႀကီးလွ၏။ တစ္ဘက္တြင္မူ ကမူးရႈးထုိးအေကာင္းျမင္ျခင္းမ်ားသည္ စီးပြားေရးပူေဖာင္းမ်ားကုိ ဖန္တီးနုိင္ေၾကာင္း အထူးေျပာစရာမလုိေတာ့ၿပီ။ ျမန္မာ့စီးပြားေရးပြင့္လင္းလာေတာ့မည္ဆုိကာ မဟားဒရားေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ားျဖင့္ ေကာလာဟလမ်ားဖန္တီးကာ အိမ္ျခံေျမေစ်းႏႈန္းမ်ားဆြဲတင္ခဲ့ၾကသည့္အတြက္ ပူေဖာင္းေပါက္ကြဲခဲ့သည္မွာမၾကာေသး။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ ေျမေအာက္ရထားလမ္းမ်ား၊ မုိးပ်ံတံတားမ်ားစြာ အခ်ိန္တုိအတြင္းေဆာက္လုပ္တုိးတက္လာေတာ့မည္ဆုိသည့္ အိပ္မက္မ်ားအေငြ႔ပ်ံေပ်ာက္ကြယ္ကာ ဖေယာင္းတုိင္မ်ားျဖင္အစားထုိးေျဖသိမ့္လာရသည္မွာလည္း့ နဖူးေတြ႔ဒူးေတြ႔ျဖစ္၏။ “သတိဆုိ ပုိသည္မရွိ” ဟူသည့္စကားသည္ ဤေနရာ၌ဆီေလ်ာ္္ေလေတာ့သည္။

အျခားတစ္ဘက္၌မူ အလြန္အကၽြံအေကာင္းျမင္ျခင္း ဟု ျပန္ဆုိျခင္းသည္ သည္ Reckless Optimism ႏွင့္ မဆန္႔က်င္ေသာ္လည္း ယင္းႏွင့္ပုိမုိနီးစပ္သည့္အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္မွာ Overly Optimistic သုိ႔မဟုတ္ Excessive Optimism စသည္တုိ႔ျဖစ္နုိင္ေၾကာင္း ေထာက္ျပလုိပါသည္။ ဤကား အထအနေကာက္ျခင္းမဟုတ္။ စကားလုံးမ်ား၏အေစခံျဖစ္လုိျခင္းမဟုတ္။ “ေကာင္းတာျဖစ္တဲ့ကိစၥကုိ အေကာင္းျမင္တာဘာျဖစ္လဲ။” “နည္းနည္းပါးပါးလြန္ကၽြံသြားေတာ့လည္း ဘာျဖစ္လဲ။”  ဆုိသည့္ စကားနာထုိးျခင္းမ်ားကုိ အားမေပးလုိေသာေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။

တစ္ဆက္တည္းတင္ျပလုိသည္မွာ ဘာသာျပန္သူမ်ား၏ Domain Knowledge ေခၚ ဆုိင္ရာနယ္ပယ္ႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ဗဟုသုတ (ဆုိင္ရာဗဟုသုတ) ပင္ျဖစ္ပါသည္။ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား၊ ဘာသာျပန္သူမ်ား အေနျဖင့္ သတိျပဳရမည့္အခ်က္ျဖစ္ပါ၏။ စာေရးသူသည္ ၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ားအတြင္းက ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ တုိင္းမ္၊ နယူးစ္၀ိခ္ မဂၢဇင္းမ်ားကုိ BBS ဦးအုံးခုိင္မွ ဖတ္ျပေဆြးေႏြးသည့္ သင္တန္းတစ္ခုကုိ တက္ဖူးပါ၏။ ထုိသင္တန္းမ်ား၏ အႏွစ္သာရမွာ အဂၤလိပ္စာေ၀ါဟာရတုိးပြားရန္သာမက Domain Knowledge အတြက္ အျမင္ဖလွယ္ေရးႏွင့္ပါ သက္ဆုိင္ေၾကာင္း ထင္ျမင္မိပါသည္။ နာမည္ႀကီးစာေရးဆရာတစ္ဦး၏ ဘာသာျပန္စာအုပ္တြင္ တရုတ္ျပည္မွ Middle Kingdom အား အလယ္ေခတ္ဘုရင့္နုိင္ငံေတာ္ဟု ျပန္ဆုိထားသည္ကုိ ေတြ႔ဖူးပါ၏။ မူလဆုိလုိရင္းအဓိပၸါယ္မွာ တရုတ္ဧကရာဇ္၏အင္ပါယာကုိ စၾက၀ဠာ၏အလယ္ဗဟုိမွနုိင္ငံေတာ္ (၀ါ) ဇမၺဴဒီပါ၏အလယ္ဗဟုိနုိင္ငံေတာ္ ဟု တင္စားေခၚေ၀ၚျခင္းျဖစ္ေပရာ “အလယ္ေခတ္ဘုရင့္နုိင္ငံေတာ္” ဆုိသည္မွာ လုိရင္းသုိ႔မေရာက္ျဖစ္ေနေတာ့သည္။ ယင္းကား ဆုိင္ရာဗဟုသုတအားနည္းျခင္းႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ဥပမာပင္တည္း။

Healthy Skepticism အား “ခုိင္ခုိင္မာမာအဆုိးျမင္ျခင္း” ဟု ျပန္ဆုိလုိက္ျခင္းမွာမူ မူရင္းအဓိပၸါယ္ကုိ ေဇာက္ထုိးမုိးေမွ်ာ္ျဖစ္ေစပါ၏။ အေကာင္းျမင္ျခင္း (Optimism) ၏ ဆန္႔က်င္ဘက္မွာ အဆုိးျမင္ျခင္း (Pessimism) ဟူ၍ျဖစ္ပါသည္။ ခုိင္ခုိင္မာမာအဆုိးျမင္၀ါဒ ဆုိသည္မွာ “Strong Pessimism” ပင္ျဖစ္ပါေတာ့သည္။ စင္စစ္ Skepticism ဆုိသည္မွာ အဆုိးျမင္ျခင္းမဟုတ္ပါ။ ယင္းကုိ သံသယထားျခင္း၊ ယတိျပတ္ဆုံးျဖတ္၍မရနုိင္ေသးျခင္း၊ ေစာင့္ၾကည့္လုိျခင္း ဟု အဓိပၸါယ္ဖြင့္နုိင္မည္ထင္ပါသည္။ ဤေနရာ၌လည္း ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ စကားမွာ Skepticism တစ္လုံးတည္းမဟုတ္ပါ။ တစ္လုံးတည္းဆုိပါက သံသယျဖင့္ ေစာင့္ၾကည့္ေနရမည္ ဟု ဆုိလုိရာေရာက္သည့္အတြက္ အျပဳသေဘာမေဆာင္ဟုပင္ အျငင္းပြားဖြယ္ရာ ရွိပါသည္။ အေရးႀကီးသည့္ေနရာမွ ၀င္လာသည္မွာ Healthy ဟူသည့္ အထူးျပဳစကားပင္ ျဖစ္ပါ၏။ Healthy ႏွင့္ပတ္သက္၍ စာေရးသူတုိ႔ယဥ္ပါးသည့္အသုံးအႏႈန္းမ်ားမွာ Healthy Diet “က်န္းမာေရးကုိ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစသည့္ အစားအေသာက္” (၀ါ) “အမႈိက္နည္းေသာအစားအေသာက္” ၊ Healthy Growth “ေဘးထြက္ဆုိးက်ဳိးနည္းသည့္ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈ” (၀ါ) “လူ႔ေဘာင္အတြက္မွ်တသည့္ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈ” ဆုိသည္မ်ားပင္ျဖစ္ပါသည္။ သုိ႔ျဖစ္ရာ Healthy Skepticism ကုိ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ပါက “အမႈိက္သရုိက္မ်ားနည္းပါးသည့္သံသယ” (၀ါ) “ေစတနာေကာင္းျဖင့္ေစာင့္ၾကည့္ေနေရး”  ဟု အနီးစပ္ဆုံးဆုိနုိင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ သုိ႔ျဖစ္ရာ ေန႔စဥ္ထုတ္သတင္းစာတစ္ေစာင္မွ ေဆာင္ပါးရွင္တစ္ဦး၏ “ခုိင္ခုိင္မာမာအဆုိးျမင္ျခင္း” ဟုျပန္ဆုိခ်က္မွာ တက္တက္စင္ေအာင္လြဲသည့္အျပင္ မေကာင္းသည့္ဘက္သုိ႔ပင္ေရာက္ေနပါေတာ့သည္။ ယေန႔အခ်ိန္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အပါအ၀င္ နုိင္ငံေရးအင္အားစုမ်ားႏွင့္ တပ္မေတာ္တုိ႔အၾကား ယုံၾကည္မႈတည္ေဆာက္ေနသည့္အခါျဖစ္ေပရာ “ခုိင္ခုိင္မာမာအဆုိးျမင္ျခင္း” ဆုိသည္ကုိ ဖတ္ရႈရသည့္ တပ္မေတာ္သားတုိ႔စိတ္၀ယ္ မည္သုိ႔အထင္ေရာက္မည္နည္း။

ဤေနရာ၌ အခန္႔သင့္၍ ကုိးကားလုိသည္မွာ တစ္ခ်ိန္ကနာမည္ႀကီးခဲ့သည့္ ေတာတြင္းျပန္ရဲေဘာ္မ်ားျပဳစုေသာ “သခင္သန္းထြန္း၏ေနာက္ဆုံးေန႔မ်ား” စာအုပ္မွ အခန္းတစ္ခန္းျဖစ္ပါ၏။ ထုိစာအုပ္တြင္ ေရးသားထားသည္မွာ ၁၉၆၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားေနာက္ပုိင္း ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီအတြင္း ဘ၀ဟစ္တုိင္လႈပ္ရွားမႈမ်ား (တရုတ္ျပည္မွ ယဥ္ေက်းမႈေတာ္လွန္ေရး၏ဂယက္) ေခတ္စားခဲ့စဥ္အခါက တပ္နီရဲေမအခ်ဳိ႕အေနျဖင့္ ၎တုိ႔၏မေက်နပ္မႈ၊ ဖိႏွပ္ခံရမႈမ်ားကုိ ဖြင့္ဟထုတ္ၾကရင္း စိတ္အားျပင္းထန္လြန္းသည့္အတြက္ အခ်ဳိ႕မွာ သတိလစ္ေမ့ေမ်ာသြားကာ ႏွာႏွပ္ယူရသည္အထိ ေပါက္ကြဲၾကသည္ဟူသတတ္။ ဆက္လက္၍ေရးသားထားသည္မွာ ယင္းအျဖစ္ကုိ ျမင္ေတြ႔ရသည့္ ပါတီေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္သူ ရဲေဘာ္ဘတင္ (ဂုိရွယ္) မွ “ကေလးမကေလးေတြ ဟစ္တီးရီးယား (Hysteria) ျဖစ္ကုန္ၾကတယ္ထင္တယ္” ဟု အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ မွတ္ခ်က္ေပးခဲ့ရာ ရဲေဘာ္ဘတင္အား ဖယ္ရွားလုိသည့္ ပါတီေခါင္းေဆာင္ သခင္သန္းထြန္းက အခြင့္ေကာင္းယူၿပီး Hysteria ကုိ လင္ထရူးျခင္းဟု ဘာသာျပန္ေပးလုိက္သည့္အတြက္ ရဲနီေမတုိ႔ေဒါသူပုန္ထကာ ေနာက္ဆုံးတြင္ ရဲေဘာ္ဘတင္ကုိ အျပစ္ေပး သတ္ျဖတ္ပစ္ၾကသည့္အေျခသုိ႔ ေရာက္ခဲ့ရသည့္အေၾကာင္းပင္ျဖစ္၏။

အဆုံးသတ္အေနျဖင့္ တင္ျပလုိသည့္ေ၀ါဟာရတစ္ခုမွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ႔ႏွင့္ လြန္စြာအကၽြမ္း၀င္သည့္ အပၸမာဒ (၀ါ) မေမ့မေလ်ာ့မေပါ့မတန္ ဟူသည့္ စကားပင္ျဖစ္ပါ၏။ ရွည္ရွည္ေ၀းေ၀းဆုိရန္ကား မရွိပါေခ်။ စာေရးသူ၏ ပုဂၢလိကအျမင္ျဖင့္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ Reckless Optimism ႏွင့္ Healthy Skepticism တုိ႔၏အနက္ကုိ အႏွစ္ခ်ဳပ္ဘာသာျပန္ရလွ်င္ အပၸမာဒ ႏွင့္သေဘာဆင္တူသည္ဟု ဆုိခ်င္ပါေၾကာင္း။

[ေဌးနုိင္ တင္ျပသည္]