ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးဆိုင္ရာမူဝါဒမ်ား ႏွင့္ အေျခခံသတင္းအခ်က္အလက္မ်ား၏ အခန္းက႑

စာတမ္းအနွစ္ခ်ဳပ္

နိုင္ငံတနိုင္ငံ၏ အေၿခခံက်န္းမာေရးဆုိင္ရာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားရရိွနိုင္မွဳသည္ ထိုနိုင္ငံ၏ ၿပည္သူ႔က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ မူဝါဒမ်ား ခ်မွတ္ရာတြင္ မရိွမၿဖစ္အေရးပါပါသည္။ အၿခားတဖက္တြင္လည္း က်န္းမာေရးဆိုင္ရာဘတ္ဂ်က္မွာ အကန္႔အသတ္ရိွပါသည္။ အကန္႔အသတ္ ရိွေသာ ဘတ္ဂ်က္ကို အလိုအပ္ဆံုးေသာ ၿပည္သူ႔က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္တို႔တြင္ ထိေရာက္အက်ဳိးရိွစြာ အသံုးၿပဳနိုင္ေရးမွာ မူဝါဒေရးဆဲြသူတို႔ အတြက္ အထူးတလည္ ဂရုၿပဳရမည္အခ်က္ၿဖစ္ပါသည္။

လက္ရိွအေၿခအေနတြင္ ၿမန္မာနိုင္ငံ၌ ၾကံ့ခိုင္ေသာက်န္းမာေရးဆိုင္ရာအခ်က္အလက္တို႔ကို ေကာက္ယူအသံုးခ်နိုင္မွဳမွာ ကမၻာ့ က်န္းမာေရးအဖဲြ႔ၾကီး(WHO)၏ သံုးသပ္ခ်က္အရဆိုလွ်င္ အားနည္းလ်က္ရိွပါသည္။

က်န္းမာေရးသတင္းအခ်က္အလက္စနစ္ (Health Information System) ဟူ၍ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖဲြ႔ၾကီးက ေဖာ္ေဆာင္လမ္းညႊန္၍ နိုင္ငံအမ်ားက လိုက္နာေဆာင္ရြက္ၾကေသာ စနစ္တခုရိွပါသည္။ ၿမန္မာနိုင္ငံအေနႏွင့္လည္း ၁၉၇၈ခုႏွစ္မွစ၍ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ေနပါသည္။ ၂၀၀၇ခုႏွစ္တြင္ၿပဳလုပ္ေသာ သံုးသပ္မွဳအရ တိုင္းတာေသာ ရည္ညႊန္းခ်က္အမ်ားစုတြင္ (ရိွ၊ သို႔ေသာ္ အားနည္း) ဟူေသာ သံုးသပ္ခ်က္အမ်ားဆံုးရရိွပါသည္။

ဤစာတမ္းတြင္ မူဝါဒမ်ားေဖာ္ေဆာင္ရာ၌ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား မည္သို႔အသံုးခ်သည္ ဆိုသည္နွင့္ ၾကံ့ခိုင္၍ အခ်ိန္အနည္းငယ္ အတြင္းလက္ေတြ႔အသံုးခ်နိုင္မည့္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို္ေဒသအလိုက္ သက္ဆိုင္ရာက်န္းမာေရးဌာန၊ နိုင္ငံတကာအဖဲြ႔မ်ားနွင့္ ပူးေပါင္း၍ တပိုင္တနိုင္ မည္သို႔ေကာက္ယူနိုင္သည္ကို တင္ၿပထားပါသည္။

အက်ဥ္းခ်ဳပ္အားဆိုလွ်င္ ၿပည္သူလူထုအတြင္း ေရာဂါတခု (ဥပမာ ဆီးခ်ဳိေရာဂါ) ႏွင့္ပတ္သတ္၍ က်န္းမာေရးပညာေပးကိစၥမ်ား ေဆာင္ရြက္ရန္ မူဝါဒခ်မွတ္ရာ၌ ၿပည္သူလူထုအတြင္း မည္သူတို႔တြင္ အၿဖစ္မ်ားသည္ မည္သို႔ေနထိုင္စားေသာက္မွဳပံုစံရိွၾကသည္ အစရိွသည့္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား ရိွမွသာလွ်င္ ရိွေသာဘတ္ဂ်က္ေငြၿဖင့္ အၿဖစ္အမ်ားဆံုးေသာ လူတန္းစား၊ေဒသတို႔ကို ဦးတည္ခ်က္ထား၍ က်န္းမာေရး ပညာေပးၿခင္း က်န္းမာေရးႏွင့္ညီညြတ္ေအာင္ ေနထိုင္လုပ္ကိုင္နိုင္ေရးတို႔အတြက္ အေထာက္အကူေပးၿခင္းတို႔ကို လုပ္ေဆာင္နိုင္မည္ၿဖစ္သည္။ ထိုသို႔မေဆာင္ရြက္နိုင္လွ်င္ သဲထဲေရသြန္သလို ေငြကုန္အရာမထင္ၿဖစ္ေပမည္။

က်န္းမာေရးသတင္းအခ်က္အလက္မ်ား ေကာက္ယူရာတြင္ လူထုအေၿခၿပဳေကာက္ယူမွဳစနစ္ (population based) နွင့္ က်န္းမာေရး ဌာနမ်ားမွတဆင့္ ေကာက္ယူမွဳ (institution based)ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးရိွပါသည္။ ၿပဳၿပင္ရန္ရိွသည္တို႔မွာ က်န္းမာေရးဌာနမ်ားမွ ေကာက္ယူေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကို ပိုမို၍ ၾကံ့ခိုင္ေအာင္ ၿပဳၿပင္ဆန္းစစ္ရန္ႏွင္ ေဒသအလိုက္ အေသးစားပေရာဂ်က္မ်ားၿဖင့္ လက္ရိွအေၿခအေနကို ခန္႔မွန္း သံုးသပ္နိုင္မည့္ သတင္းအခ်က္အလက္ေကာက္ယူမွဳတို႔ကို လုပ္ေဆာင္ရန္ၿဖစ္ပါသည္။ Myanmar Transitional Platform အေနၿဖင့္ အေသးစားပေရာဂ်က္မ်ား ေဖာ္ေဆာင္လုပ္ကိုင္ရာတြင္၎ ရိွထားၿပီးေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကို စုစည္း၍ သံုးသပ္အၾကံၿပဳေပးရာတြင္၎ အကူအညီေပးနိုင္သည္မ်ား ရိွပါသည္။

လက္ရိွအေၿခအေန

ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖဲြ႔ၾကီး၏ ၂၀၀၇ခုႏွစ္တြင္ ၿပဳလုပ္ေသာ သံုးသပ္ခ်က္အရ ၿမန္မာနိုင္ငံ၏ က်န္းမာေရးသတင္း အခ်က္အလက္ စနစ္အတြင္းရိွ ရည္ညႊန္းခ်က္မ်ား၏ ၾကံ့ခိုင္အသံုးဝင္မွဳအဆင့္မ်ားမွာ (၁) သတင္းအခ်က္အလက္အတြက္ သံုးေသာေငြေၾကးႏွင့္ တၿခားအရင္းအၿမစ္မ်ား - ၅၂%၊ (၂) က်န္းမာေရးညြန္းကိန္းမ်ား - ၆၆%၊ (၃) သတင္းအရင္းအၿမစ္မ်ား - ၄၉%၊ (၄) အခ်က္အလက္မ်ားကို အသံုးခ်မွဳ - ၄၅%၊ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား - ၆၄%၊ (၅) ၿဖန္႔ေဝမွဳနွင့္ အသံုးၿပဳမွဳ - ၅၂% တို႔ၿဖစ္ၾကပါတယ္။ ၿခံဳငံုသံုးသပ္ခ်က္မွာ ရရိွသင့္ေသာစနစ္ရိွေသာလည္း ေကာက္ယူပံု၊ ၿပန္လည္ၿဖန္႔ေဝပံုနွင့္ အသံုးခ်မွဳတို႔မွာ အားနည္းလ်က္ရိွေနေသးသည္ဟူ၍ၿဖစ္ပါသည္။

စာတမ္း၏ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား

၁။ ၿပည္သူ႔က်န္းမာေရးဆိုင္ရာမူဝါဒမ်ားကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာတြင္ အကန္႔အသတ္ရိွေသာ ေငြ၊    အခ်ိန္၊လူ၊ ပစၥည္း အစရိွသည္တို႔ု႔ကို    

    အလိုအပ္ဆံုးေနရာတို႔တြင္ ထိေရာက္စြာ အသံုးခ်နိုင္ရန္ လိုအပ္ေၾကာင္းတင္ၿပရန္

၂။  ထုိသို႔ထိေရာက္စြာ အသံုးခ်နိုင္ေရးတြင္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား၏ အေရးပါပံုကို တင္ၿပရန္

၃။ ထိုသို႔သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား ရွာေဖြေကာက္ယူရာတြင္ ၿပည္တြင္းၿပည္ပ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္နိုင္မည့္ လက္ေတြ႔က်ေသာ

    နည္းလမ္းမ်ားကို ေဆြးေႏြးအၾကံၿပဳရန္

သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား၏ အေရးပါပံု

က်န္းမာေရးဆိုင္ရာမူဝါဒမ်ား ခ်မွတ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာမွာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားအား မည္ကဲ့သို႔ အသံုးၿပဳနိုင္သည္ဆိုသည္ကို ေအာက္ပါပံုတြင္ၾကည့္ရွုနိုင္ပါသည္။

သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားေကာက္ယူအသံုးၿပဳပံုနည္းစနစ္မ်ား

က်န္းမာေရးႏွင့္ဆိုင္ေသာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား ေကာက္ယူရာတြင္ လူထုအေၿခၿပဳေကာက္ယူမွဳနွင့္ အစိုးရဌာနမ်ား (ေဆးရံု ေဆးခန္းမ်ားအပါအဝင္) မွတဆင့္ ေကာက္ယူမွဳဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးရိွပါသည္။

လူထုအေၿခၿပဳစနစ္ၿဖင့္ေကာက္ယူရာတြင္ -

(၁) လူထုအတြင္းဆင္း၍ေကာက္ယူၿခင္း (population surveys)

(၂) ဖြားေသစာရင္း၊ မွတ္ပံုတင္ၿခင္း၊ အစရိွသည္ၿဖစ္ရပ္တို႔ကို ၿပဳစုမွတ္တမ္းတင္ၿခင္း (civil registration)

(၃) နိုင္ငံလံုးကြ်တ္သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္ယူၿခင္း (Census) ဟူ၍ သံုးမ်ဳိးရိွပါသည္။

က်န္းမာေရးဌာနနွင့္ အၿခားအစိုးရဌာနမ်ားမွတဆင့္ေကာက္ယူရာတြင္ -

(၁)  တကိုယ္ေရက်န္းမားေရးမွတ္တမ္းမ်ား (individual records)

(၂) ဌာနဆိုင္ရာ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳစာရင္းမ်ား (service records)

(၃) ဌာနဆိုင္ရာ လူ႔စြမ္းအားအရင္းအၿမစ္ အသံုးၿပဳမွဳမွတ္တမ္းမ်ား (resource records) ဟူ၍ သံုးမ်ဳိးရိွပါသည္။

နိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ ေကာက္ယူပံုစနစ္ႏွစ္မ်ဳိးလံုးကို အသံုးၿပဳ၍ တုိင္းသူၿပည္သားတို႔၏ က်န္းမာေရးအဆင့္အတန္းကို အတိအက်သိရိွနိုင္ရန္ ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ၾကပါသည္။ ၿမန္မာနိုင္ငံတြင္ ေကာက္ယူမွဳစနစ္ႏွစ္ခုလံုးတြင္ အားနည္းခြ်တ္ယြင္းခ်က္မ်ား ရိွေနပါသည္။

ခိုင္မာေသာသတင္းအခ်က္အလက္ရရိွနိုင္ေရး ေဆာင္ရြက္နိုင္သည့္ကိစၥရပ္မ်ား

Ø လက္ရိွက်န္းမာေရးဌာနမ်ားႏွင့္ အၿခားေသာအစိုးရဌာနမ်ားမွ ေကာက္ယူေနေသာ အခ်က္အလက္မ်ား၏ ၾကံ႔ခိုင္မွဳကို ဆန္းစစ္ရန္နွင့္ ၿပဳၿပင္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။

Ø ၿပည္နယ္၊ တိုင္းအလိုက္ က်န္းမာေရးစစ္တမ္းမ်ားကို သက္ဆိုင္ရာၿပည္နယ္၊ တိုင္းအစိုးရမ်ားႏွင့္ ၿပည္တြင္းၿပည္ပအဖဲြ႔အစည္းမ်ား ပူးေပါင္း ေကာက္ယူနိုင္ပါသည္။

Ø နိုင္ငံတကာအဖဲြ႔အစည္းမ်ားမွ ေကာက္ယူရရိွထားေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကို တိုက္ဆိုင္ညိွနိုင္း၍ ပိုမိုၿပည့္စံုတိက်ေသာ က်န္းမာေရး စစ္တမ္းမ်ား ရရိွနိုင္ပါသည္။

Ø ပမာဏေသးငယ္ေသာ စစ္တမ္းမ်ားကို ေဒသဆိုင္ရာအာဏာပိုင္မ်ားနွင့္ ပူးတဲြေကာက္ယူနိုင္လွ်င္ ပဏာမအသံုးဝင္ေသာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားရနိုင္ပါသည္။

ေဆြးေႏြးတင္ၿပအၾကံၿပဳခ်က္မ်ား

Ø  လက္ရိွအေၿခအေနတြင္ ၿပည္သူလူထု၏ က်န္းမာေရးအဆင့္အတန္းကို တိက်စြာ ေဖာ္ၿပနိုင္ေသာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား မ်ားစြာ အားနည္းေနပါသည္။

Ø  ခိုင္မာေသာသတင္းအခ်က္အလက္မ်ားသည္ လက္ရိွရင္ဆိုင္ေနရေသာ က်န္းမာေရးၿပႆနာမ်ား၏ အတိမ္အနက္၊ ဦးစားေပးရမည့္ လုပ္ငန္းစဥ္တို႔ကို ရွင္းလင္းစြာ သိၿမင္သေဘာေပါက္ေစပါသည္။

Ø  အကန္႔အသတ္ရိွေသာ ဘတ္ဂ်က္ကို ထိေရာက္အက်ဳိးရိွစြာ သံုးနိုင္ရန္ ခိုင္မာေသာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားမွာ မ်ားစြာအေရးပါပါသည္။

Ø  ၿပည္သူ႔မူဝါဒမ်ား ခ်မွတ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာတြင္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို အဆင့္တိုင္းတြင္ သံုးနိုင္ပါသည္။

Ø  အခ်က္အလက္စုေဆာင္းေကာက္ယူရာတြင္ ၿပည္တြင္းၿပည္ပရိွ နိုင္ငံတကာအဖဲြ႔အစည္းမ်ား၊ တကၠသိုလ္္မ်ား၊ လူမွဳအဖဲြ႔အစည္းမ်ား၊ မီဒီယာမ်ားနွင့္ သက္ဆိုင္ရာ ၿပည္နယ္၊ တိုင္းအစိုးရတို႕ပူးေပါင္း၍ ပေရာဂ်က္အေသးစားမ်ားၿဖင့္ စတင္ေဆာင္ရြက္နိုင္ပါသည္။

Myanmar Transitional Platform အေနၿဖင့္ ကူညီေဆာင္ရြက္ေပးနိုင္သည့္ကိစၥရပ္မ်ား

Ø  ၿပည္တြင္းၿပည္ပရိွ နိုင္ငံတကာအဖဲြ႔အစည္းမ်ားမွ ေကာက္ယူရရိွထားၿပီးေသာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို ရွာေဖြစုေဆာင္း၍ သံုးသပ္အၾကံၿပဳခ်က္မ်ား တင္ၿပေပးနိုင္ပါသည္။

Ø  ၿပည္သူ႔က်န္းမာေရးၿမွင့္တင္ေရးကိစၥရပ္မ်ား၊ ၿပည္သူ႔က်န္းမာေရးဆိုင္ရာဥပေဒမ်ား ၿပဳစုၿပင္ဆင္ရာတြင္္ အၿခားေသာနိုင္ငံတို႔၌ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနၿပီးၿဖစ္ေသာ အေကာင္းဆံုးနမူနာတို႔ကို ရွာေဖြ၍ ၿမန္မာနိုင္ငံနွင့္ အဆင္ေၿပသင့္ေလ်ာ္မည့္ နည္းလမ္းမ်ားကို အၾကံၿပဳတင္ၿပေပးနိုင္ပါသည္။

Ø  က်န္းမာေရးနွင့္ဘဝေနထိုင္မွဳပံုစံဆိုင္ရာစစ္တမ္းမ်ား (health and behavioural surveys) ေကာက္ယူရန္ရိွလွ်င္ သုေတသနဆိုင္ရာ အကူအညီမ်ား ေပးနိုင္ပါသည္။

Ø  ရည္ညြန္းအုပ္စု (target groups) မ်ားအတြက္ တပိုင္တနိုင္စစ္တမ္းငယ္မ်ား၊ သုေတသနပေရာဂ်က္မ်ား လုပ္ေဆာင္လိုလွ်င္ ၿပည္တြင္းၿပည္ပမွ အဖဲြ႔အစည္းမ်ားနွင့္ ညိွနိွဳင္း၍ အေကာင္အထည္ေဖာ္နိုင္ရန္ ၾကိဳးစားေပးနိုင္ပါသည္။

စာကိုးစာရင္း

1) Components of a Strong Health Information System: A Guide to HMN Framework, WHO

2) Myanmar Health Information System: Review and Assessment, Ministry of Health   (Myanmar), March 2007

3) Country Health Information Systems: A Review of the Current Situations and Trends, Health Metrics Network, 2011

ေဒါက္တာသိန္းသန္းဝင္း

M.B.,B.S (YGN), Master in Public Administration (NUS)

Director, Health Education and Research (HOME Singapore)

Myanmar Transitional Platform

email: theinthanwin23@gmail.com