(၁) တယ်လီဖုန်း ဖြစ်ပေါ်လာပုံ
နေ့စဉ်နှင့်အမျှ လူတို့သည် တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး ပြောဆိုဆက်ဆံကြရ၏။ ထိုသို့ ပြောဆိုဆက်ဆံကြရာဝယ် အနီးအနား၌ ရှိလျှင် စကားပြောလို့ရ၏။ သို့သော် အဝေးကလူကို မည်ကဲ့သို့ ပြောပါမည်နည်း။
လွန်ခဲ့သည့် နှစ်ပေါင်း (၁၅၀) လောက်က တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး ဆက်သွယ်ရေးမှာ အကန့်အသတ်ရှိ၏။ အဝေးတစ်နေရာမှ လူများကို သတင်းစကားပါးရန် ပထမ စာပို့စနစ်ကို သုံးကြ၏။ စာပို့ရာတွင် လူများ ခြေလျင်ခရီးသွား၍ ပို့သည်လည်း ရှိ၏။ မြင်းသည်တော်များ စေလွှတ် ဆက်သွယ်သည်လည်းရှိ၏။ ခို၊ ကျေး စသည်တို့ကို ဆက်သားစေလွှတ် ပေးပို့စေ သည်လည်း ရှိ၏။
ဘင်ဂျမင် ဖရင်ကလင်၊ သောမတ်စ်အယ်ဒီဆင်၊ မိုက်ကယ်ဖာရာဒေး စသည့် ပညာရှင်ကြီးများ၏ ကျေးဇူးကြောင့် ဤကမ္ဘာတွင် လျှပ်စစ်ဆိုတာကြီးကို ဖော်ထုတ်အသုံးချနိုင်ပြီးသည့်နောက် လူတို့၏ နေ့စဉ်လူနေမှုဘဝမှာ များစွာ ပြောင်းလဲခဲ့၏။
လျှပ်စစ်သည် တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ သွားလာနိုင်သည် ဆိုခြင်းကို သိပြီးသကာလ ဤသည်ကို အသုံးချ၍ အဝေးတစ်နေရာသို့ လျှပ်စစ်သုံး၍ ဆက်သွယ်ရန် ကြံဆလာခဲ့ကြ၏။
ပထမတွင် ကြေးနန်းစနစ် (telegraph) ကိုတီထွင်၏။ တယ်လီဂရပ် ဆက်သွယ်မှုစနစ်မှာ တစ်နေရာက အချက်ပြမှုကို နောက်တစ်နေရာက လက်ခံရယူသည့်စနစ်ဖြစ်၏။ ၎င်းက စာလုံးများကို code အဖြစ်ပြောင်းကာပေးပို့ပြီး လက်ခံ ရရှိသည့်နေရာက ထိုကုဒ်များကို အဓိပ္ပာယ်ပြန်ဖော်ရတာ ဖြစ်၏။ (ထိုကုဒ်ကလေးများမှာ အစက်နှင့် မျဉ်းတိုများ ဖြစ်၏။) ၁၈၄၄ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်တီထွင်သူ ဆင်မြူယယ်မော့စ်က တယ်လီဂရပ်ကို စတင်တီထွင်ခဲ့တာ ဖြစ်၏။
အသံဟူသည် တုန်ခါမှုဖြစ်၏။ တုန်ခါမှုလှိုင်းအလျား ကြိမ်နှုန်းစသည်တို့အပေါ် မူတည်၍ အသံအမျိုးမျိုး ပြောင်းသွား၏။
အလက်ဇန္ဒား ဂရေဟမ်ဘဲလ်က ထိုသီအိုရီကို အသုံးချကာ ဝါယာကြိုးဖြင့် ကုဒ်များကို ပေးပို့နိုင်လျှင် အသံကိုလည်း ကြိမ်နှုန်းဖြင့် ပေးပို့နိုင်မည်ဟု ဝါယာကြိုးမှတစ်ဆင့် အသံကိုပေးပို့ရန် ကြံဆတော့၏။ ၁၈၇၅ ခုနှစ်တွင် ဘဲလ်နှင့် သူ့လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် သောမတ်စ် ဝပ်ဆင်တို့သည် လျှပ်စစ်ကို အသံသို့ ပြောင်းနိုင်ကြောင်း တွေ့ရလေ၏။ သို့ဖြင့် မတ်လ ၇ ရက်၊ ၁၈၇၆ ခုနှစ်တွင် ဘဲလ်သည် ၎င်း၏ တယ်လီဖုန်းမူပိုင်ခွင့်ကို လက်ခံရရှိခဲ့၏။ ရက်အနည်းငယ်အကြာတွင် ဘဲလ်က သူ့မိတ်ဆွေ ဝပ်ဆင်ထံသို့ “Mr. Watson, come here. I want you.” ဟု ဖုန်းလှမ်းဆက်လေရာ ဤသည်ပင်လျှင် ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး တယ်လီဖုန်းဆက်သွယ်မှု ဖြစ်လေတော့သတည်း။
(သို့တိုင် ဂရေဟမ်ဘဲလ်သည် ၎င်း၏တယ်လီဖုန်းကို မှတ်ပုံတင်အပြီး အနှစ် (၂၀) အတွင်း အခြားသော သိပ္ပံပညာရှင်များ က ၎င်းတို့သည် တယ်လီဖုန်းကို ဘဲလ်ထက်ပိုပြီး စောစွာ တီထွင်ခဲ့ကြပြီး ဖြစ်သည်ဟု ဘဲလ်၏ မူပိုင်ခွင့်ကို ပြန်လည် ရုပ်သိမ်းရန် တရားစွဲဆိုမှု အကြိမ်ပေါင်း (၅၅၀) ကျော် ပြုလုပ်ခဲ့ကြသေး၏။ သို့သော် ဤတရားစွဲဆိုမှုတစ်ခုမှ မအောင်မြင်ခဲ့ပါ။)
(အမှန်ဆို ဖုန်းကို စတင်တွေ့ရှိသူသည် ဘဲလ်ဟုတ်ချင်မှ ဟုတ်ပါမည်။ အခြားသူများလည်း ဝါယာကြိုးကို အသုံးပြုလျက် အသံပို့သည့်စနစ်ကို တွေ့ရှိပြီး ဖြစ်ကောင်း ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။ သို့သော် ၎င်းတို့က ဝါယာကြိုးကိုသုံးလျက် စကားပြောသည့် စနစ်ကို လုံးဝ အောင်မြင်ထမြောက်သည်ထိ အကြိမ်ကြိမ် စမ်းသပ်နေစဉ် ဘဲလ်က လက်ဦးမှုရယူကာ မူပိုင်ခွင့်တင်လိုက် သည့်အတွက် တယ်လီဖုန်းကို တီထွင်သူမှာ ဘဲလ်ဖြစ်သည် ဟု ယနေ့ကမ္ဘာတွင် မှတ်ယူနေကြရခြင်း ဖြစ်သတည်း။)
(ဖုန်းတီထွင်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ အခြား စိတ်ဝင်စားစရာ အချက်ကလေးများ ရှိသေးသော်လည်း ရေးလိုရင်း ရည်ရွယ်ချက်မှ ဘေးချော်သွားမည် စိုးပါသဖြင့် ဤမျှနှင့် နှစ်သိမ့်တော်မူကြပါစေလိုကြောင်း။)
(၂) ကြိုးဖုန်း
ဘဲလ်တို့ စတင်တီထွင်ခဲ့စဉ်က ဝါယာကြိုးမှ စီးဝင်လာသည့် လျှပ်စစ်သံလိုက်လှိုင်းများကို အသံအဖြစ် ပြောင်းယူသည့် စနစ်ဖြစ်သည့်အတွက် အသံကို အပို့အယူလုပ်ရန် ဝါယာကြိုးသည် မရှိမဖြစ်လို၏။ ထို့ကြောင့် အမေရိကားက ပြောသည့် စကားကို မြန်မာပြည်က ကြားရရန် အမေရိကားမှသည် မြန်မာပြည်ထိ ဝါယာကြိုးသွယ်တန်းထားရ၏။
ထို့ကြောင့် လူကြီးမင်းတို့အိမ်ရှေ့ ဓာတ်တိုင်တွင် စာဘူးတောင်းသိုက်ထက် ပိုရှုပ်သော ကိုဖိုးရှုပ် (ဟုတ်ပေါင် မွှားလို့) ဖုန်းကြိုးများကို တွေ့ကြရခြင်း ဖြစ်သတည်း။ ထိုစာဘူးတောင်းသိုက်များကို လာပြင်တတ်သော ကိုဖုန်းကင် (ဟုတ်ပေါင်) ဖုန်းပြင်သူများကို ကျွန်ုပ် အလွန်ချီးကျူးမိလေ၏။
ထိုကြိုးတန်းလန်းဖုန်းတောင်မှ ကျွန်ုပ်တို့မှာ တပ်ချင်တိုင်း တပ်၊ ဆင်ခြင်းတိုင်း ဆင်လို့ရတာမဟုတ်။ ကျွန်ုပ်တို့ငယ်စဉ်က တယ်လီဖုန်းရှိသည့်အိမ်ဆိုတာ အလွန်အင်မတန့်ကို ချမ်းသာသော အိမ် ဖြစ်၏။ ကျွန်ုပ်တို့လို ရခိုင်ရိုးမတောင်ခြေနားမှာ မွေးလာသည့် တောသားကလေးများဆိုလျှင် ဖုန်းဆက်တာကို ရုပ်ရှင်ထဲမှာသာ မြင်ဖူးရတာ ဖြစ်၏။
ဘုရားစူးရပါစေ့။ ကျောင်းပြီးလို့ ဘွဲ့ဝတ်စုံကြီး ငှားဝတ်ကာ ပြန်အပ်ပြီးသည့် အချိန်အထိ ကျွန်ုပ်အနေနှင့် ဖုန်းကို လက်နှင့်ကိုင်ပြီး စတိုင်ကျကျ ပြောခဲ့ဖူးသည်ဟု တစ်ခါဖူးမှ မမှတ်မိခဲ့ဖူးပါ။ မျက်စိလည် လမ်းမှားပြီး ရေဆင်းကို ရောက်သွားတော့မှ ဖုန်းဆိုတာကြီးကို စတင်ပြောဖူးခြင်း ဖြစ်ပါ၏။ ဖုန်းအော်ပရေတာ ကန်မကလေးက သည်ဘက်က ဖုန်းကြိုးကို ဇတ်ကနဲ ဆွဲဖြုတ်ပြီး ဟိုဘက်အပေါက်ထဲ ထိုးထည့်။ ဟိုဘက်က ဖုန်းကြိုးကို ဇတ်ကနဲ ဆောင့်ဆွဲကာ သည်ဘက်အပေါက်ထဲ ဇွပ်ကနဲ စွပ်ထည့် နေသည်များကို ပါးစပ်အဟောင်းသားနှင့် ကြည့်နေခဲ့ဖူးသော အချိန်များ အမှန်တကယ့်ကို ရှိခဲ့ဖူးပါ၏။
ယုံချင်ယုံ မယုံချင်နေ တကယ့်အဖြစ်အပျက်ပါ ဘုရားစူးစေ့ . . . .
(စိုင်းထီးဆိုင် - တရုတ်တန်းဈေးက အဖြစ်အပျက်လေး။ လူကြမ်းမင်းသား စီးရီး)
(၃) စမတ်ဖုန်းက လုပ်နိုင်သည်များ
ကိုးရီးယားကားတွေမှာ တံမြက်စည်းလှည်းသည့်လူက လက်ကိုင်ဖုန်းနှင့် စကားပြောနေတာ ကြည့်ရတော့ အလကား၊ သောက်ဖင်ခေါင်းကျယ်တဲ့ကောင်တွေ။ ဟုတ်လည်း မဟုတ်ဘဲနဲ့ ဟု ကဲ့ရဲ့သင်္ဂြိုဟ် အတင်းဆိုကြတာ သင်တို့ မှတ်မိ ပါလိမ့်ဦးမည်။ အနို့ သူတို့ထင်မယ်ဆိုလည်း ထင်စရာပေပ ခင်ဗျာ။ သူများတိုင်းပြည်တွေမှာ စင်းကဒ်ကို အလကား နီးပါးနဲ့ ရနေပါလျက် သူများထက်ထူး၊ နဖူးယီးပေါက်နေတဲ့ ဗမာပြည်မှာက စင်းကဒ်ကို သိန်း ၃-၄၀ ပေး ဝယ်နေရသကိုး။
လက်ကိုင်ဖုန်းပေါ်စက တစ်တောင်လောက်ရှိသော ဖုန်းကြီးတွေကို လည်ပင်းမှာ နွားများ ခလောက်ဆွဲသလို ဆွဲထားလျက် လူထူပြီပလားဆိုလျှင် “ဟဲ့ ဟိုကောင်လေး၊ အိမ်သာတက်နေတာ ခုထိ မပြီးသေးဘူးလား။” “ဟဲ့ - ထမင်းအိုးခလုတ်တက်သွားရင် မီးပိတ်လိုက်အုံး” စသဖြင့် ၆ရေးမပါတာတွေကို အော်ကျယ်ဟစ်ကျယ်နှင့် ပြောနေတာ မြင်ပြင်းကပ်စွာ အသင်တို့ ကြားဖူးကြပါလိမ့်မည်။
(ဤကဲ့သို့သော အဆန်ချောင် လူတန်းစားကို ဗမှားပြည်ကလွဲလို့ တခြားတိုင်းပြည်တွေမှာ မတွေ့နိုင်။)
ဖုန်းကိုစတင်တီထွင်စဉ်က အဓိကရည်ရွယ်ချက်မှာ တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး ဆက်သွယ် ပြောဆိုနိုင်ရေး ဖြစ်၏။ အစောဆုံး ထွက်ခဲ့သည့် ဖုန်းများမှာလည်း တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး ဆက်သွယ်ပြောဆိုခြင်းကိုသာ ပြုနိုင်၏။ တခြား ဘာကိစ္စ အတွက်မှ အသုံးမပြုနိုင်။
၁၉၇၀၊ ၈၀၊ ၉၀ ခုနှစ်များက ဖုန်းတစ်လုံးကို မျိုးစုံအသုံးချနိုင်လိမ့်မည်ဟု မည်သူ မျှော်လင့်ပါမည်နည်း။ ထိုအချိန်ကသာ “ဟေ့ယောင်၊ ဖုန်းကိုသုံးပြီး ပိုက်ဆံလွှဲလို့ရသကွ” ဟု ဆိုလျှင် “သောက်ရူး၊ ဘာတွေလာပြောနေတာလဲ” ဟု အပြောခံရ ဘို့ သေချာပါသည်။ ယခုခေတ်တွင်မတော့ လက်ကိုင်ဖုန်းကိုသုံးပြီး ပိုက်ဆံလွှဲတာ ဘာမှ အဆန်းတကြယ် မဟုတ်တော့ပါ။ ဆန်းပေစွတကား။
ကျွန်ုပ်အဖို့မူ စမတ်ဖုန်း ထွင်ခဲ့သူများကို အလွန်ကျေးဇူးတင်မိလေ၏။
အရင်တုံးက လေဒီအိုနားထောင်ချင်လျှင် လေဒီအိုဝယ်ရသည်။ လေဒီအိုမရှိဘဲ နားထောင်ချင်လို့မရ။
သတင်းစာမရှိဘဲ ဘာသတင်းမှ ဖတ်လို့မရ။ သတင်းပလင်းလေး သိချင်လျှင် သတင်းစာရှာဖတ်ရ၏။
စာအုပ်ဖတ်ချင်သလား။ စာအုပ်ဆိုင် သွား ငှားဖတ်။ စာအုပ်ငှားတဲ့ကောင်မလေးကို ငမ်း။ (ဟုတ်ပေါင်)
အရင်တုံးက မှောင်ကြီးမည်းမည်းထဲ သွားချင်လျှင် လက်နှိပ်ဓာတ်မီး ဆောင်သွားရသည်။ အခုခေတ်မှာ သည်လောက်လေးပြီး သည်လောက်ကြီးသည့် ဓာတ်မီးကြီး ဘယ်သူ ဆောင်သွားပါမည်နည်း။ (အဲလေ၊ သောက်မြင်ကပ်တဲ့သူကို ချောင်းရိုက်ဘို့တော့ အသုံးတည့်သပေါ့။ စဒါဘာ စဒါဘာ)
ကျွန်ုပ်တို့ ငယ်ငယ်က ဓာတ်ရှင်ကြည့်ချင်လျှင် အောင်ဘော်သို့သွားကာ လယ်ကွင်းထဲ ထောင်ထားသည့် ပိတ်စပေါ်၊ ဂျောက်ဂျောက်ဂျောက်ဂျောက် . . . ချပ်ချပ်ချပ်ချပ် နှင့် ဖလင်ခွေကြီး ထည့်လှည့်သည့် ကာဘွန်မီးနှင့် ထိုးပြသော မှုန်တိမှုန်ဝါး ရုပ်ရှင်ကို တုန်ချိတုန်ချိ (ဒချိဒချိမဟုတ်) နှင့် ကြည့်ခဲ့ရ၏။ အခု အဲသလောက် ဒွတ်ခများစရာ မလိုတော့။
အရင်တုံးက ဟိုဟိုသည်သည် ပိုက်ဆံပို့ချင်လျှင် စာတိုက်ကိုသွားကာ မန်နီအော်ဒါဆိုတာကြီးနှင့် ပို့ရ၏။ အခု ဘယ်မနီကိုမှ အော်ဒါလုပ်စရာ မလိုတော့ပါ။
ကျွန်ုပ်တို့ငယ်စဉ်က “ထွေးညိုလေးရယ် . . . သေးဆိုတာ မတ်တပ်ပေါက်ရတယ် (ဟုတ်ပေါင်) . . .” ဆိုသည့် တွံတေးသိန်းတန်၏ သီချင်းကို နားထောင်ဘို့ ဓာတ်ပြားစက်ဖွင့်သည့် စက်ဆရာကို လက်ဖက်ပန်းကန်နှင့် မျက်နှာလုပ်ရ၏။ အခုတော့ ဘယ်သကောင့်သားကိုမှ လဖက်ကျွေးစရာ မလိုတော့ပြီ။
အခုတော့ အပေါ်မှာပြောခဲ့သာတွေကို လက်တစ်ဝါးစာလောက်ရှိသည့် အနှီ စမတ်ဖုန်းဆိုတာလေးက အကုန် လုပ်ပေး နိုင်လေပြီ။ ထူးဆန်းပါပေ့ ဆတွတ်ရယ်။
အဲသလောက် အဆင်ပြေနေပါရက်ကနဲ့ဟာတောင် ပိုက်ဆံကို စက်မှာသွားထုတ်ပြီး ငွေသားနဲ့ ပေးနေရတုံး ဆိုတော့ စဉ်းစားသာ ကြည့်ပါရော့ ခညာ။ (မယုံရင် စလုံးကိုလာခဲ့ပါ။ အသင်တို့နားရွက်ကိုဆွဲပြီး ကျွန်ုပ် လိုက်ပြပါမည်။)
သာမန်ကိစ္စများဖြစ်သည့် ဖုန်းပြောခြင်း၊ မတ်စိပို့ခြင်း၊ ဗီဒီယိုကောခေါ်ကာ မိန်းမနှင့် ဖုန်းပြောခြင်း၊ ဂဏန်းပေါင်းစက် စသည်တို့အပြင် စမတ်ဖုန်းမှာ လုပ်လို့ရနိုင်တာတွေ များပြားလှ၏။
ပထမဆုံးတစ်ခုမှာ သင်တို့ဘဝဖြစ်သော ဖေ့စ်ဘုတ် ဖြစ်၏။ အသင်တို့ကား ထမင်းသာ မစားချင် မစားဘဲ နေရမည်။ ဖေ့စ်ဘုတ်ကိုတော့ မကြည့်ဘဲ မနေနိုင်ကြသူများ ဖြစ်၏။ ဖေ့စ်ဘုတ် မပေါ်မီက ကျွန်ုပ်တို့မှာ အချိန်ပိုများ များပြားလှ၏။ ထိုအချိန်ပိုများတွင် စာဖတ်လို့ရ၏။ အပေါင်းအသင်းမိတ်ဆွေများနှင့် ဘီယာသောက် (ဟုတ်ပေါင်) လဖက်ရည်ဆိုင် ထိုင်ကာ လေပန်းလို့ရ၏။ တီဗီမှလာသော ဒို့တာဝန်အရေးသုံးပါးကို ကြည့်ကာ တအေးတဆေးထိုင် ကလော်တုတ်နိုင်၏။
အဲ . . . ဖေ့စ်ဘုတ်ပေါ်လာသည့် အချိန်ကစလို့ သယ်ရင်းတွေနှင့် တအေးတဆေးထိုင်ပြီးတော့လည်း လေမကန်နိုင်တော့။ တီဗီမှလာသည့် ခေတ်မီဖွံ့ဖြိုးပြီး အေးချမ်းသာယာလှပနေသည့် နိုင်ငံတော်သစ်ကြီးကိုလည်း မကြည့်နိုင်တော့။ အဲ အဲ စာမဖတ်ဖြစ်ဟုတော့ ပြောလို့မရ။ ဖေ့စ်ဘုတ်မှ ဖေတော့မောင်တော့များကို ဖတ်နေရသည်နှင့် မျက်စိပင် မအားနိုင်။
ဟုတ်သည်ဖြစ်စေ၊ မဟုတ်သည်ဖြစ်စေ။ ဗမာနိုင်ငံမှ သတင်းပလင်း၊ အတင်းအဖျင်းများရော။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ သတင်းများကိုပါ နေ့မဆိုင်းညမဆိုင်း သိနိုင်လေ၏။
ယခင်အခါကာလများကဆိုလျှင် အသင်တို့သည် သတင်းကလေးဘာလေး ဖတ်ရဘို့အရေး မြင်းမအလံနှင့် ကြေးမုံတည်း ဟူသော နိုင်ဂံဘိုင် သတင်းစာကြီးတွေကို မှာယူဖတ်ရှုရ၏။ နောက်ပြီးတော့ ထီးတော်မိုးများ၊ နောက်လိုက်နောက်ပါများ နှင့် အလုပ်မရှိ အလုပ်ရှာလျက် ဟိုအနားသွား မလိုအပ်သည်များကို မှာစားလိုက်၊ ဒီနားသွား မလိုအပ်သည်များကို စစ်ဆေးလိုက် လုပ်နေသည့် မြန်မာ့အကျိုးကို ဦးဆွေးဆံမြည့် သည်ပိုးနေသော နိုင်ဂံဒေါ်အကြီးအကဲကြီးများကို မမြင်ချင် မနေရ၊ အော့နှလုံးနာဖွယ် မြင်တွေ့ကြရကုန်၏။
ယခုမူ အသင်တို့သည် အနှီ ဘာအနှစ်သာရမှ မရှိသော သတင်းစာများကို ပိုက်ဆံအကုန်ခံပြီး လပေးမှာနေစရာ မလိုတော့။ သပိတ်မှောက်ထားလိုက ထားနိုင်ပေပြီ။ အသင်တို့အနေနှင့် အိပ်ယာကနိုးလတ်သော် မထသေးဘဲ ဖွဘုတ်ကို ဖွင့်လိုက်သည်နှင့် ပူပူနွေးနွေး သတင်းပေါင်းစုံကို ဖတ်နိုင်လေသည်။ ဘယ်နားမှာတော့ ငှက်ဘယ်နှစ်ကောင် ကင်လိုက် ပြီ။ ဘယ်နားမှာတော့ စကစတို့ အလှူကြီးပေးသွားသည် စသည့် မင်္ဂလာသတင်းများကို မြိန်ရည်ရှက်ရည် ဖတ်နိုင်လေပြီ။ ဖတ်ရုံမျှမက အသည်းလေးတောင် ပေးလိုက်နိုင်သေး၏။
နောက်ပြီးတော့ နံနံခြားသွား အလုပ်လုပ်နေသည့် ကိုကိုနှင့် ဗီဒီယိုကော ခေါ်ကာ သူ့မျက်နှာကလေးကြည့်လျက် စကား ပြောနိုင်၏။ ဟောဒီမှာ ကြမ်း၊ ဒါ ကိုကိုတို့ အလုပ်လုပ်တဲ့နေရာဟုပင် မိမိရောက်နေသည့်နေရာကို ပြနိုင်ပေသေး၏။
အသင်တို့သည် အရေးကြီးသည့် စာရွက်စာတမ်းများ အလိုရှိသည်ဖြစ်အံ့။ ထိုဖုန်းကလေးသုံးလျက် စာရွက်စာတမ်းများ၊ ဓာတ်ပုံများကို ပေးပို့နိုင်၏။ ဟဲ့ မဟဝှာရေ၊ ငါ့မှတ်ပုံတင်မေ့ကျန်ခဲ့လို့ အဲဒါလေး ဓာတ်ပုံရိုက်ပို့လိုက်စမ်းပါဆိုလျှင် စက္ကန့်ပိုင်းအတွင်း ရောက်လာမည်။ မိမိတို့၏ အရေးကြီးသည့် စာရွက်စာတမ်းများကို Google drive ထဲ ထည့်ထားက ကြိုက်သည့်နေရာမှနေ၍ ပရင့်ထုတ်နိုင်၏။
အသင်တို့သည် ရိုက်လိုက်သည့် ဓာတ်ပုံမှန်သမျှကို Google Photo တွင် save လုပ်ရန် setting လုပ်ထားပါက မိမိရိုက်သမျှ ဓာတ်ပုံအားလုံးကို Google Photo တွင် အချိန်မရွေး ပြန်ကြည့်နိုင်လေသည်။ ကိုယ့်မိသားစုဆီ ပြန်ပို့လိုက လည်း Whatsapp, Viber, WeTransfer မျိုးစုံသုံး၍ ရှယ်နိုင်၏။ အောင်မယ်။ ဝါသနာပါလျှင် ဗီဒီယိုတောင် editing လုပ်လို့ရသေး၏။
email စစ်တာ၊ email ပို့တာရော။ ဘာ ကွန်ပြူတာမှ မလို။ ဖုန်းနှင့်ပင် ပို့နိုင်လေ၏။
ယခင်က ကျွန်ုပ်တို့ safety inspection သွားပါက ကင်မရာယူရ၏။ ဓာတ်မီးယူရ၏။ မှတ်စုစာအုပ် ယူရ၏။ ယခုမူ ထိုအရာများ ဘာမှ ယူစရာမလိုတော့ပြီ။ ဖုန်းတလုံးရှိလျှင်ပင် ပြီးလေတော့၏။ All in one ပဲ ဆိုကြပါစို့။
(၄) စလုံးက Apps များ
စလုံးအစိုးရကတော့ တက်ခနော်လော်ဂျီကို ကောင်းကောင်း အသုံးချ၏။ (၅ နှစ်နဲ့ကျော်တက်မယ်ဆိုတဲ့ ဟို ဧရာဝတီတိုင်းက အကောင်။ စလုံးကို ခဏလောက်လာခဲ့စမ်းပါ။ နာ ဖင်ပိတ်ကန်ချင်လို့။)
သည်ကနေ့က သတင်းထဲမှာဘဲ မလေးရှားနဲ့ စင်ကာပူကို အဝင်အထွက်လုပ်တာ ဘာပတ်စ်ပို့မှ ပြနေစရာမလိုတော့ဘဲ QR code ကို scan လုပ်ရုံနှင့်ရပြီ ဆိုသည့်သတင်းကို ဖတ်ရ၏။
အသင်တို့သည် ဟိုဟိုသည်သည် သွားစရာရှိလျှင် မှတ်ပုံတင်ကတ် ကိုင်သွားစရာမလိုတော့ပြီ။ SingPass Apps ဖြင့် ကိစ္စပြီး၏။ Digital IC ဟု ခေါ်၏။ SingPass သည် စင်ကာပူအစိုးရက လုပ်ပေးထားသည့် apps ဖြစ်ပြီး အစိုးရ၏ လုပ်ငန်းဆောင်တာ ကိစ္စဝိစ္စအရပ်ရပ်ကို လုပ်ရကိုင်ရ အဆင်ပြေအောင် လုပ်ပေးထားတာ ဖြစ်၏။ (SingPass အကြောင်း မကြာသေးမီက ကျွန်ုပ် ပို့စ်တစ်ပုဒ် ရေးတင်ပေးထားခဲ့ပါသေး၏။ SingPass အကြောင်း အသေးစိတ် သိလိုသူ များ ထိုပို့စ်ကို ရှာဖတ်ကြပါကုန်။ ဤကား စကားချပ်)
အသင်တို့သည် CPF ကိစ္စများလုပ်လိုလျှင်၊ အိမ်ငှားတာ၊ ရောင်း/ဝယ်တာ ဘာညာလုပ်လိုလျှင်၊ အခွန်ကိစ္စ၊ ဆေးရုံ ဆေးခန်းမှာ ရက်ချိန်းယူတာ၊ ကိုယ့်ဆေးစစ်ချက်မှတ်တမ်းတွေ ပြန်ကြည့်တာ၊ လ.ဝ.က ကိစ္စ (ကိုယ့် ကလေး PR တင်ထားတာ ကျပြီလား စစ်ကြည့်တာ)၊ သင်တန်းတက်တာ၊ အိုကွယ် အစိုးရကိစ္စ အတော်များများ SingPass နှင့် လုပ်လို့ရ၏။
နောက်ပြီး တချို့ဟာတွေကိုလည်း SingPass နှင့် ချိတ်ထားပါက SingPass ဖြင့် log in ဝင်လို့ရ၏။ (ဥပမာ - OCBC ဘဏ် account ကို log in ဝင်တာ)
နောက်ပြီး ကိုယ့် Bank Account ဖွင့်ထားသည့် ဘဏ်၏ Apps ကို ဖုန်းထဲ၌ install လုပ်ထားပြီး ကိုယ့် account ထဲ ဘယ်လောက် ပိုက်ဆံကျန်သေးလဲ ကြည့်တာ၊ ဟိုလူဒီလူတွေဆီ ပိုက်ဆံပို့တာ ကားရထားစီးရင်းလုပ်လို့ရ၏။ ထမင်းစားနေရင်း လုပ်လို့ရ၏။ အိမ်သာတက်နေရင်းတောင် လုပ်လို့ရ၏။ အဲလေ - ကိုယ့် password မိန်းမ သိသွားလို့ ပြဿနာတက်ရင် ကျုပ်နဲ့ မဆိုင်ဘူးနော့။ ခင်ဗျားတို့ထိုက်နဲ့ ခင်ဗျားတို့သာ ခံကြပေရော့။ အဟိစ်
နောက်ပြီး ကိုယ်ကိုင်ထားသည့်ဖုန်း (ဥပမာ - Singtel) ၏ Apps ကို install လုပ်ထားပါက ဖုန်းဘယ်လောက်သုံးပြီးပြီလဲ၊ Data ဘယ်လောက်ကျန်သေးလဲ။ Phone bill ဘယ်လောက်ကျသလဲ အကုန်ကြည့်လို့ရ၏။ ဖုန်းဘေ ပေးချင်သလား အနှီ apps ၌ ပေးလို့ရ၏။
FairPrice မှာ ဈေးဝယ်လို့ ပိုက်ဆံပေးချင်သလား။ ခညားတို့ ပိုက်ဆံအိတ်ကြီး ထုတ်နေစရာမလိုပါ။ FairPrice Apps လေး ဖွင့်။ Pay/Earn လေးကိုနှိပ်။ ပေါ်လာသည့် QR code လေးကို scan လုပ်လိုက်လျှင် ကိစ္စပြီး၏။ Wow . . . စ်
ငှယ် . . . ကားကဒ်ကျန်ခဲ့ပြီ။ ဒွတ်ခပဲ . . . ဟု ပူပန်သောက ရောက်မနေပါနှင့်။ ဖုန်းက သင့် Bank account ကို log in ဝင်ပြီး scan လုပ်ရမည့်နေရာတွင် ပြလိုက်ပါ။ တီ ကနဲမြည်ကာ ပိုက်ဆံဖြတ်သွားပါလိမ့်မည်။ ကောင်းလေစွ။
သင်တို့ Zoom နှင့် မိတင်တက်ရမည် ဆိုပါစို့။ Zoom apps လေးဖွင့်ကာ လမ်းလျှောက်ရင်း၊ ထမင်းစားရင်း တက်လို့ရ၏။ (အိမ်သာတက်ရင်း မိတင်တက်တာကိုတော့ ကျွန်ုပ် အားမပေးပါ။ မတော်တဆ ဗီဒီယိုကို ယောင်နှိပ်မိပါက သူတို့ကို မဟုတ်ကမဟတ်ကတွေပြပါသည် ဆိုပြီး တရားစွဲခံရလိမ့်မည်။)
အသင်သည် အားကစားလှုပ်ရှားမှုအဖြစ် ကိုယ်ပြေးတာ၊ လမ်းလျှောက်တာကို မှတ်တမ်းတင်ထားချင်ပါသလား။ ဘာမှ မခဲယဉ်းပါ။ MapMyRun Apps လေးဖွင့်ထားလိုက်ပါ။ အသင်ဘယ်နှစ်မီတာ ပြေးခဲ့သည်။ ဘယ်အချိန်ကနေ ဘယ်အချိန်ထိ ပြေးခဲ့သည်။ ဘယ်လောက်ကြာသည်။ အမြန်နှုန်းမည်မျှရှိသည်။ ဘယ်လမ်းတွေက သွားခဲ့သည်။ ကယ်လိုရီ ဘယ်လောက်ဘန်းသွားသည်။ အကုန်မှတ်တမ်းတင်ပေးထားပါလိမ့်မည်။
ယခု စင်ကာပူရောက် နိုင်ငံခြားသား အလုပ်သမားများကို ထုတ်ပေးထားသည့် ဝပ်ပါမစ်ကဒ်တွင် မိမိအလုပ်အကိုင်၊ ဝပ်ပါမစ် သက်တမ်းကုန်မည့်ရက် အစရှိသည်တို့ကို ဖော်ပြမထား။ ၎င်းတို့ကို သိလိုပါက SGWorkPass Apps ဖြင့် ဝပ်ပါမစ်နောက်ရှိ QR Code ကို scan လုပ်ကြည့်ရ၏။ ထိုအထဲတွင် လခဘယ်လောက်ရသည် စသဖြင့် မိမိအကြောင်း အကုန်သိရမည်။ ကိုဗစ်ကာလတုံးက အလုပ်သမားများကို သည်အတိုင်း အလုပ်သွားခွင့်မပေး။ ၎င်းတို့သည် မိမိတို့ အလုပ်သွားခွင့် ရှိမရှိကို ဝပ်ပါမစ်နောက်ရှိ QR Code ကို scan လုပ်ကြည့်ရ၏။ မီးလေးစိမ်းနေမှ အလုပ်သွားလို့ရ၏။ မီးနီနေက အလုပ်သွားလို့မရ။
နိုင်ငံခြားသား အလုပ်သမားတို့ Install လုပ်ထားရမည့် နောက် apps တစ်ခုမှာ FWMOMCare ဖြစ်၏။ အစိုးရ၏ ဘာညာ သာရကာ ကိစ္စများအတွက် QR code ကို scan လုပ်ရမည်ဆိုလျှင် ထို FWMOMCare ၏ QR Scanner ဖြင့် scan လုပ်ရ ၏။ ထို FWMOMCare ၌ မိမိတို့၏ ဖုန်းနံပါတ်၊ နေရပ်လိပ်စာများကို register လုပ်ထားရ၏။ နေမကောင်းပါက ထို FWMOMCare မှ telemedicine ဖြင့် ဆရာဝန်ပြလို့ရ၏။ မိမိရပိုင်ခွင့်များ ချိုးဖောက်ခံရမှုအတွက် FWMOMCare ရှိ Talk to MOM ဖြင့် MOM ကို တိုင်ကြားနိုင်၏။ အမှန်ဆို FWMOMCare ဖြင့် လုပ်လို့ရတာ အတော်များ၏။ သိပ်ရှည်သွားမည် စိုးသဖြင့် ဤနေရာတွင် အပြည်အစုံ မဖော်ပြတော့ပါ။
Ever Safe ၌ သင်တန်းသွားတက်မည်ဆိုလျှင် အသင်တို့အနေနှင့် စမတ်ဖုန်း ရှိနေမှကို ဖြစ်မည်။ သင်တန်း register လုပ်တာ၊ attendance လက်မှတ်ထိုးတာ၊ classroom exercise လုပ်တာ၊ သင်တန်းအပြီး evaluation လုပ်တာ၊ အကုန်လုံး ဖုန်းနှင့် လုပ်ရ၏။
ကျွန်ုပ်တို့ ထလိန်နာများလည်း ဖုန်းမရှိလျှင် ကောင်းကောင်း ဒွတ်ခများလိမ့်မည်။
သင်တန်းစဘို့ စပြီး log in ဝင်သည်နှင့် ဖုန်းထဲဝင်လာသည့် sms ကို ဖြည့်လျက် log in လုပ်ရ၏။ ဆိုတော့ ဖုန်းမရှိလျှင် ဘယ့်နှာလုပ် log in လုပ်ပါမဒုံးစ်။ နောက်ပြီး attendance လက်မှတ်ထိုးတာ၊ ထလိန်နာ feedback, Assessment Record ကအစ ကိုယ့်လခကိုယ် ကြည့်တာ၊ ကိုယ်တက်ထားတဲ့သင်တန်းတွေကြည့်တာ အကုန် ဖုန်းနှင့်လုပ်ရ၏။
အာ - ဆူလိုက်တာကွာ။ နားတွေပင်းကုန်တော့မှာပဲ။ ဆူညံသံ ဘယ်လောက်ရှိသလဲဟေ့ ဟု အသင်တို့သည် ကိုယ်ကြားနေရသည့် ဆူညံသံ အဘယ်မျှရှိသည်ကို သိပါသလား။ အဟားစ်။ ဘာမှ မခဲယဉ်းပါ။
Sound meter or Noise Meter apps လေး install လုပ်ပြီး ဖွင့်ထားလိုက်ပါ။ သင်တို့ ဘူကနဲ လေလည်လိုက်လျှင်ပင် dB(A) မည်မျှရှိသည်ကို တိုင်းလို့ရ၏။
သူ့ပစ္စည်းပစ္စယတွေတင်ဘို့ ကျွန်ုပ် သားအတွက် နံရံကပ်စင်ရိုက်တော့ ရေချိန်ကို ဖုန်းက Bubble level apps ဖြင့် ချိန်တာ ဖြစ်၏။ အောင်မယ်။ ကိုရင်တို့ ရေချိန်က two dimension ပဲ တိုင်းလို့ရတာ။ Bubble apps ကတော့ 3D ပါ တိုင်းလို့ရတာဖြစ်၏။ မိုက်သကွာ။ ကတောက်စ်
သင်တို့စာရွက်စာတမ်းတွေ scan ဆွဲချင်ပါသလား။ ဘာ scanner မှ မလိုပါ။ CamScanner apps လေး install လုပ်ထားလိုက်လျှင် ကိစ္စပြီး၏။
မိတ်ဆွေတို့ တစ်ခါမှ မရောက်ဘူးသည့်အရပ်ကို တစ်သန်းခွဲတန် ဖာရာရီလေးမောင်းကာ သွားရတော့မည် ဆိုပါစို့။ အဲဗျ၊ ဘယ်လမ်းက ဘယ်လိုသွားရမတုံး ဟု ဘာမှ ပူမနေပါနှင့်။ အသင်တို့ဖုန်းလေးကို ရှေ့ချထားလိုက်ပါ။ ရှေ့ မီတာ ၃၀၀ ရောက်ရင် ဘယ်ကွေ့ပါ။ တည့်တည့်ဆက်သွားပါ။ နောက် မီတာ ၁၂၀၀ ရောက်ရင် ညာဘက်ကွေ့ပါ နှင့် လမ်းညွှန်ပေးပါ လိမ့်မည်။ အသင်က သူပြောသည့်အတိုင်း လိုက်လုပ်သွားရုံ ဖြစ်၏။
ကျွန်ုပ်တို့ လုပ်ငန်းခွင်ထဲ၌ safety ကိစ္စများအတွက် Whatsapp group ဖွဲ့ထား၏။ အန္တရာမကင်းသည့် အခြေအနေ တစ်ခုခု တွေ့လျှင် ကျွန်ုပ်က ဓာတ်ပုံရိုက်ကာ သက်ဆိုသူထံ attention လုပ်လျှက် ဘာဖြစ်နေတယ်၊ ဘာကို ဘယ်လို ဘယ်နေ့ အပြီးလုပ်ပါ ဆိုပြီး group ထဲ တင်လိုက်၏။ အနှီ ငနဲမှာ ဤသည်ကို မျက်လုံးမှိတ်ပြီး မသိချင်ယောင် ဆောင်နေလို့မရ။ Group ထဲ၌ ပရောဂျက်မန်နေဂျာပါ ရှိ၏။ သူ ဤ message ကို ဖတ်သွားသလား၊ မဖတ်ဖူးလား စစ်လို့ရ၏။ သတ်မှတ်ချိန် ရောက်လို့မှ မပြီးသေးလျှင် သူ့ကို ထပ်မံ သတိပေးလို့ရ၏။ သည်တစ်ခါ သတိပေးလျှင်တော့ သူ့ကိုသာမက မန်နေဂျာကိုပါ @Mr. Jakie Chan ဟု attention လေး လုပ်ပေးလိုက်၏။ အဟိ
2006 လောက်က ကျွန်ုပ်အိမ်တွင် အိမ်ငှားတင်၏။ တရုတ်လင်မယားဖြစ်၏။ ယင်းဂလစ်ရှ်လို တစ်လုံးမှ မတတ်။ ကျွန်ုပ်ကလည်း မန်ဒရင်းလို တစ်လုံးမှ မတတ်။ ဟိုတရုတ်မကြီးကတော့ ကျွန်ုပ်တို့အဖြစ်ကို ကြည့်ကာ chicken and duck ဟု ပြုံးစိစိနှင့် ဆို၏။
အခုတော့ အသင်တို့ ကန်ထရိုက်စာမှာ ယင်းဂလစ်ရှ်လိုရေးထားလဲ ကိစ္စမရှိ။ ဘာတွေရေးထားတယ်ဆိုတာ သိချင်လျှင် Google translate ဖြင့် ဖတ်လိုက်ရုံဖြစ်၏။
သားက ကိုယ့်ထက်ပိုစားသေးသည်။
Google docs ၌ သူရေးချင်တာတွေကို ပါးစပ်ကပြောပြီး ရေးခိုင်းလေ၏။ သို့သော် ဝါးတောကွင်းကလာသော ကျွန်ုပ်နှင့်တော့ အဆင်မပြေပါ။ ကိုယ်ပြောတာက တခြား၊ သူရေးတာက တခြား ဖြစ်၏။ အလွန်ညံ့ဖျင်းလှသော Google က ကျွန်ုပ်၏ ငါးပိလေသံကို မဖမ်းနိုင်။
ကျွန်ုပ်က ကြယ်ကြည့်ရတာ ဝါသနာပါ၏။ ငယ်ငယ်က ညအခါ ကောင်းကင်ကို မော့ကြည့်လျက် ဟိုဟာကတော့ ဘာကြယ်ဖြစ်သည်။ ဒါကတော့ ဘာရာသီ၊ ဒါကတော့ ဘာနက္ခတ် စတာတွေ ငေးမောကြည့်ရှုတတ်၏။ စင်ကာပူ ရောက်တော့ ယခွမ်း။ ကြယ်များမှာ စင်ကာပူနှင့် ရန်ဖြစ်ထား၍ ငါတို့တော့ မင်းတို့ဆီ ဘယ်တော့မှ မလာဘူးကွ ဟု ဆိုဘိသည့်အလား စင်ကာပူကောင်းကင်တွင် အလွန်တောက်ပသော ကြယ်ကြီးတလုံးတလေမှ တပါး ကြယ်များကို စုံစုံလင်လင် တွေ့ရခဲပါသည်။
အရင်တုံးက ကိုယ်ကလည်း ထင်ရှားသည့် ရာသီရုပ်နှင့် နက္ခတ်တချို့လောက်သာ သိပြီး ကြယ်တိုင်းကို သိတာမဟုတ်။ မေးရမည့်သူကလည်း မရှိ။ ဆိုတော့ ကြယ်စုလေးမြင်လျှင် ဒါ ဘာကြယ်စုပါလိမ့်ဟု မချင့်မရဲ ဖြစ်ရ၏။
အခုတော့ အသင်တို့ ကိုယ့်ခေါင်းပေါ်က ကြယ်ကို ဒါဘာကြယ်၊ ဘာနက္ခတ်၊ ဘာရာသီ အစရှိသည်တို့ကို အလွယ်တကူ သိနိုင်ပါပြီ။ StarTracker apps လေး install လုပ်ထားလိုက်ပါ။ အကုန်သူပြောပြလိမ့်မည်။
ကျွန်ုပ်ကား စာအုပ်ရူးဖြစ်၍ laptop ထဲ၊ external hard drive ထဲ၊ google drive ထဲ၊ နေရာတကာမှာ စာအုပ်များနှင့် ပြည့်နှက်လျက် ရှိ၏။ ဟော၊ အခုတော့ ဖုန်းထဲမှာ စာအုပ်များ ထည့်ထားလျက် အားတိုင်းယားတိုင်း ဖတ်နိုင်၏။ ကားရထား စောင့်ရင်းဖတ်၊ ဘတ်စ်ကားစီးရင်း၊ ရထားစီးရင်းဖတ်၊ အိမ်သာတက်ရင်းဖတ်။ ဟဝှာလုပ်ရင်း ဖတ် (ကော်ဖီသောက်ရင်း)။ ဖုန်းဆိုတော့ စာအုပ်လောက်လည်း မလေး၊ သယ်ရတာလည်း ဝန်ကျဉ်း။ စာအုပ်အများကြီးကို ကြိုက်ရာရွေးဖတ်။ အလွန် အဆင်ပြေလှ၏။
အဲလေ စာအုပ်မှတင် မဟုတ်ပါ။ ဖွဘုတ်မှာလည်း ဝတ္ထုတို/ရှည်လေးတွေ ဖတ်လို့ရပါသေးသည်။
စာဖတ်ရတာပျင်းလာလျှင် Netflix ဖွင့်ကာ ရုပ်ရှင်ကြည့်လို့ရသေး၏။ မဟုတ်လျှင်လည်း Jewel ၏ နှင်းဝေတဲ့ဆောင်းကို နားထောင်နိုင်၏။
ပြောရလျှင် လက်ကိုင်ဖုန်းကိုသုံးပြီး အများကြီး လုပ်နိုင်ပါ၏။ အခု ကျွန်ုပ်ပြောခဲ့တာ အနည်းအကျဉ်းမျှလောက်သာ ရှိပါလိမ့်ဦးမည်။
ခုတော့ . . .
တော်ပြီဗျာ။ အိပ်တော့မယ်။
မနက်လည်း အလုပ်သွားရအုံးမှာဆိုတော့။
မေစုလည်း အသက်ရှည်ပါစေ။
ဟို အေဘေးလည်း အမြန် ဂန့်ပါစေ။
အေးငြိမ်း
၁၄ မတ်လ၊ ၂၀၂၄
