မႏၱေလးၿမိဳ႔ေတာ္စည္ပင္သာယာေရး ေကာ္မတီအဖဲြ႔၀င္မ်ားႏွင့္ ေတြ႔ဆံုပဲြ (၄)

(၅) စင္ကာပူက်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္ - ကိုမင္းသူ

ကြ်န္ေတာ့္နာမည္ ကိုမင္းသူပါ။ ကြ်န္ေတာ္ ရန္ကုန္အေ၀းသင္တကၠသိုလ္ကေန ရူပေဗဒနဲ႔ေက်ာင္းၿပီးပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ ကုလသမဂၢအဖဲြ႔အစည္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ အလုပ္၀င္လုပ္ခဲ့ဖူးပါတယ္။ ေနာက္ စင္ကာပူအစိုးရကေပးတဲ့ ပညာသင္ဆု ရလို႔ ကိုသိန္းသန္း၀င္းတို႔နဲ႔အတူ Master of Public Administration ကုိ ၂ ႏွစ္တက္ပါတယ္။

ကြ်န္ေတာ္အခုေျပာမဲ့အေၾကာင္းအရာေတြကေတာ့ ကြ်န္ေတာ့္ကိုယ္ပိုင္အျမင္ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။ စင္ကာပူက်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္ထဲက မန္းစည္ပင္နဲ႔ သင့္ေတာ္ရာရာေတြကို ေရြးေျပာပါမယ္။

ကြ်န္ေတာ္ အလုပ္လုပ္ေနရင္း ရင္ဘတ္ေအာင့္လာလို႔ အနားမွာရိွတဲ့ေဆးရံုကို သြားပါတယ္။ သူတို႔ ခ်က္ခ်င္းလုပ္ကိုင္ ေပးပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ႏိုးလာေတာ့ ကုန္က်စရိတ္ေတာင္းတဲ့စာရြက္ေရာက္လာတယ္။ ေဆးရံုတက္တာေတာင္ မဟုတ္ေသးဘူး။ စစ္ေဆးတဲ့ေနရာမွာပါဘဲ။ စုစုေပါင္း ဆယ္နာရီေလာက္ၾကာပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ ကုန္က်စရိတ္က ျမန္မာေငြ ဆယ္သိန္းေလာက္ရိွပါတယ္။

ဆိုလိုခ်င္တာက သူတို႔ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္က ေကာင္းတယ္။ ျမန္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ကုန္က်စရိတ္လည္း အရမ္းႀကီးတယ္။ ေဆးကုသစရိတ္က အရမ္းျမင့္တဲ့အတြက္ အလုပ္လုပ္ေနသူေတြအေနနဲ႔ အာမခံယူထားဘို႔လိုပါတယ္။ အကယ္၍ အာမခံယူမထားလို႔ရိွရင္ ရွာထားသမွ်ပိုက္ဆံ ခဏေလးနဲ႔ ကုန္သြားႏိုင္ပါတယ္။

က်န္းမာေရးျပႆနာေတြက အရမ္းရႈပ္ေထြးတယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္ရင္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုေပမဲ့ ေဆးလိပ္မေသာက္ တဲ့သူေတြမွာလည္း ျဖစ္တာပဲ။ အဲဒီေတာ့ က်န္းမာေရးျပႆနာေတြ ရွင္းတဲ့အခါ ဘက္ေပါင္းစံုကေန ရွင္းရတယ္။ က်န္းမာေရး ျပႆနာေတြက ရႈပ္တဲ့အခါက်ေတာ့ အဲဒါကို ကုိင္တြယ္တဲ့ က်န္းမာေရးစနစ္ကလည္း အေတာ့္ကို ရႈပ္ေထြးပါတယ္။

ေဆးရံုႀကီးေတြက အရမ္းေကာင္းေနေပမဲ့ ေစ်းက မတရားႀကီးေနလို႔ လူေတြအနားမကပ္ႏိုင္ရင္လည္း ဒီက်န္းမာေရးစနစ္ကို ေကာင္းပါတယ္လို႔ ေျပာလို႔မရဘူး။ ေနာက္တစ္ခုက ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံမွာရိွေနတဲ့ ဥပမာ ဂ်ပန္ဆိုပါေတာ့၊ ဂ်ပန္က က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္ အရမ္းေကာင္းပါတယ္ဆိုၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေကာ္ပီကူးခ်လို႔မရဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ဂ်ပန္က လူေနမႈစနစ္၊ ရာသီဥတုအေျခအေနနဲ႔ ျမန္မာျပည္က ရာသီဥတု၊ လူေနမႈစနစ္တို႔ တူမွမတူပဲကိုး။

အဲဒါေၾကာင့္ လိေမၼာ္သီးနဲ႔ ပန္းသီးဘယ္ဟာပိုေကာင္းသလဲလို႔ ႏိႈင္းယွဥ္သလို ႏိႈင္းယွဥ္လို႔မရဘူး။ ကာလံေဒသံေပၚမူတည္ၿပီး သူ႔ေဒသအေျခအေနနဲ႔ကိုက္ညီရဲ့လားလို႔ ျပန္ဆန္းစစ္ရမယ္။ 

၂၀၁၇ ခုႏွစ္ မတ္လ (၁၈) ရက္ေန႔က အေမရိကားမွာ Obama care ကိုျပင္ဘို႔ အဆိုေတြတင္သြင္းၾကတယ္။ အဲဒီမွာ NewYork Time က ေဆာင္းပါးတစ္ေစာင္ေရးတယ္။ က်န္းမာေရးက႑မွာ အေမရိကားကို စင္ကာပူလိုျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေပးပါ တဲ့။ စင္ကာပူဟာ ႏိုင္ငံေသးေသးေလးျဖစ္ေပမဲ့ အေမရိကားက သူတို႔က်န္းမာေရးစနစ္ ေကာင္းလားမေကာင္းလား ၾကည့္တဲ့ အခါ စင္ကာပူကို လွမ္းၾကည့္ရတယ္။ ဂ်ပန္ကလည္း ကူးစက္ေရာဂါေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး စင္ကာပူကိုလာ ေလ့လာသင္ယူမႈေတြ လုပ္ရတယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ စင္ကာပူဟာ က်န္းမာေရးမွာ ႏိုင္ငံတကာရဲ့ benchmark ျဖစ္လာတယ္ ေပါ့။ ခ်မ္းသာတဲ့ ႏိုင္ငံ ေတြအတြက္ စင္ကာပူဟာ က်န္းမာေရးစနစ္မွာ တျခားႏိုင္ငံေတြက စံထားရတဲ့ႏိုင္ငံျဖစ္လာတယ္။ စင္ကာပူအစိုးရက သူ႔ႏိုင္ငံသားေတြကို က်န္းမာေရးကုန္က်စရိတ္ေတြ ေပးႏိုင္ေအာင္ လုပ္ေပးထားတယ္။ ေနာက္ အာမခံစနစ္ေတြ ထားေပးတယ္။ ဥပေဒအရ ေဆးစစ္တာထက္ ေဆးရံုတက္တာက ပိုသက္သာတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အာမခံကုမၸဏီေတြကလည္း ေဆးစစ္တာထက္ ေဆးရံုတက္တာကို ပိုအားေပးတယ္။

ေဆးရံုႀကီးေတြ ဟီးထေနေအာင္၊ အရမ္းေကာင္းေအာင္ေဆာက္ထားေပးမဲ့ အစိုးရအေနနဲ႔က ကုန္က်စရိတ္ရဲ့ ၅% ပဲ ေပးရ တယ္။ ေနာက္ၿပီး အဲဒီေဆးရံုႀကီးေတြရဲ့ ၀န္ေဆာင္မႈကို စင္ကာပူႏိုင္ငံမွာ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား သံုးႏိုင္တယ္။ သံုးႏိုင္ေအာင္ လို႔ လုပ္ေပးထားတယ္။

စကင္ဒီေနဗီးယားတိုင္းျပည္ေတြမွာဆိုရင္ က်န္းမာေရးစရိတ္ကို GDP ရဲ့ ၁၀% သံုးတယ္။ အေမရိကားမွာဆို GDP ရဲ့ ၁၇% ကို သံုးရတယ္။ အဲဒါေတာင္မွ အစိုးရအေနနဲ႔ ျပည္သူအတြက္ အက်ိဳးရိွတဲ့၊ ရလဒ္ေကာင္းထြက္တဲ့ က်န္းမာေရးစနစ္ကို မရဘူး။

စင္ကာပူဟာ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္ေကာင္းတယ္ဆိုတာ ဟုတ္သလားလို႔ ျပန္ၾကည့္ရေအာင္။ ဒီဟာကေတာ့ အာရွႏိုင္ငံေတြက က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္ေတြ ကို ႏိႈင္းယွဥ္ေဖာ္ျပထားတာပါ။

၁။ ကေလးေမြးႏႈန္း - စင္ကာပူမွာက လူတိုင္းအလုပ္လုပ္ေနရေတာ့ ကေလးသိပ္မေမြးႏိုင္ၾကဘူး။

၂။ ပ်မ္းမွ်သက္တမ္း -

၃။ ကေလးအေသေမြးဖြားႏႈန္း -

၄။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္ေသဆံုးႏႈန္း -

ၾကည့္လိုက္ရင္ စင္ကာပူဟာ က်န္းမာေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားရဲ့ ထိပ္ဆံုးမွာ ရိွေနတယ္။ WHO ရဲ့ သကၠရာဇ္ ၂၀၀၀ အစီရင္ခံစာမွာ စင္ကာပူဟာ နံပါတ္ (၆) ေနရာမွာရိွပါတယ္။ ၂၀၁၆ ရ့ဲ Bloomberg ရဲ့  ကမၻာ့အေကာင္းဆံုးက်န္းမာေရး စနစ္မွာ စင္ကာပူက နံပါတ္ (၂) ရိွတယ္။

ျမန္မာျပည္က ဘာဆိုးသလဲဆိုေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ဆီမွာ အခ်က္အလက္ေတြ တိတိက်က်မရိွဘူး။ ခုနက ကိုသိန္းသန္း၀င္း ေျပာတဲ့ evidence base action ေတြ ယူဘို႔ဆုိတဲ့ေနရာမွာ ႏိႈင္းယွဥ္စရာ အခ်က္အလက္ေတြ အရမ္းအားနည္းတယ္။ မန္းစည္ပင္ကို ကြ်န္ေတာ္ေမတၱာရပ္ခံခ်င္တာက ကိုယ္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့နယ္မွာ baseline data ေတြကို စေကာက္ေစခ်င္ ပါတယ္။ အဲဒါမွ ကြ်န္ေတာ္တို႔က လက္ရိွ ကိုယ္ဘယ္ေရာက္ေနတယ္ဆိုတာ သိမွာ။ ဘာအခ်က္အလက္မွမရိွတဲ့အခါက်ေတာ့ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ဘယ္ေရာက္လို႔ေရာက္ေနမွန္းမသိ။ ဘယ္အဆင့္ေရာက္ေအာင္လုပ္မယ္လို႔ ရည္မွန္းလို႔လည္းမရ။

သူတို႔လုပ္တဲ့အခါ စည္းေတြစနစ္ေတြက ေတာ္ေတာ္ေကာင္းတယ္။ အစိုးရနဲ႔ လူထုတိုက္ရိုက္ထိေတြ႔ေနရင္ လာဘ္ေပး လာဘ္ယူမႈေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အဲဒီအတြက္ ကိစၥေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို အြန္လိုင္းစနစ္နဲ႔လုပ္လို႔ရမဲ့ Smart nation ထူေထာင္ဘို႔ လုပ္ရမယ္။ စနစ္ေကာင္းတဲ့အခါ လုပ္ရလြယ္တယ္။ ျမန္တယ္။ ေတာ္ေတာ္အက်ိဳးရိွတယ္။

ေနာက္ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈ။ ဒီမွာ သူငယ္ခ်င္းတို႔၊ အသိတို႔ရယ္လို႔မရိွဘူး။ မွားတယ္ဆို ဘယ္သူျဖစ္ျဖစ္ အေရးယူတယ္။ ေနာက္ၿပီး တာ၀န္ခံမႈ။ ဥပမာ - ေဆးရံုတစ္ခုမွာ ကူးစက္ေရာဂါရိွလာၿပီဆို အဲဒီေဆးရံုအုပ္၊ ဆရာ၀န္၊ ေဆးရံုကိုအုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ အဖဲြ႔ စသျဖင့္ ႏႈတ္ထြက္ေပးရတယ္။ နားလည္မႈတို႔ဘာတို႔ မရိွဘူး။ အဲဒါေလး ေတာ္ေတာ္ေကာင္းတယ္။

အစိုးရက သတ္မွတ္ေပးထားတဲ့ ဘတ္ဂ်က္အတုိင္းပဲ ေဆးရံုကိုေပးတယ္။ က်န္တာကို ေဆးရံုက သူ႔ဘ႑ာေငြ သူ႔ဘာသာ သူရွာ၊ သူ႔ဘာသာ စီမံခန္႔ခဲြရတယ္။ ဆိုေတာ့ စင္ကာပူအစိုးရမွာ ပိုက္ဆံေတြအမ်ားႀကီးပိုတယ္။ ပိုတဲ့ပိုက္ဆံေတြကို ႏိုင္ငံ ဖြံ႔ၿဖိဳး တိုးတက္ေရးအတြက္ လုပ္တယ္။

ေဆးရံုႀကီးတစ္ခုေဆာက္ၿပီးသြားၿပီဆိုေပမဲ့ သူတို႔က ရပ္မေနဘူး။ How can we do better. ဘယ္လိုပိုေကာင္းေအာင္ လုပ္မလဲ။ စရိတ္စကေတြ ေလွ်ာ့ခ်လို႔ရမလား။ ဒီေဆးရံုမွာ ႏွလံုးေရးဂါနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ အထူးကုမရိွဘူး။ ဒါဆို ႏွလံုးေရာဂါ အထူးကုဌာနတစ္ခု ထပ္ဖြင့္မလား။ ဆိုေတာ့ သူတို႔က သူတို႔စနစ္ကို အၿမဲျပန္လည္ဆန္းစစ္ေနၿပီး အၿမဲတိုးတက္ေအာင္ လုပ္ေနတယ္။

သူတို႔က ရပ္မေနဘူး။ အစိုးရအဖဲြ႔တစ္ခုလံုးကို learning organization အျဖစ္ အၿမဲႀကိဳးစားေနတယ္။ အစိုးရ၀န္ထမ္းေတြ အၿမဲထက္ျမက္ေနေစဘို႔ တစ္ႏွစ္ကို နာရီတစ္ခုသတ္မွတ္ၿပီး အစိုးရက ပိုက္ဆံေပးၿပီး သူတို႔ကို သင္တန္းေတြ တက္ခိုင္းတယ္။ ဥပမာ တစ္ႏွစ္ကို နာရီ ၆၀ သင္တန္းခ်ိန္ေပးထားတယ္ဆိုပါစို႔။ အဲဒီအထဲက နာရီ ၂၀ ကို ကိုယ့္လုပ္ငန္းနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ သင္တန္းတက္။ တျခား နာရီ ၄၀ ကို ႀကိဳက္တဲ့သင္တန္းတက္။

ကုလသမဂၢမွာလည္း အဲဒီအစီအစဥ္ရိွတယ္။ International Civil Service ဆိုၿပီး အၿမဲေလ့လာသင္ယူေနရတယ္။ လူဟာ မေလ့လာ မသင္ယူေတာ့ဘူးဆိုရင္ ရပ္သြားတယ္။ ကမၻာႀကီးဟာ အၿမဲတမ္းေျပာင္းလဲေနတယ္။ အဲသလို တိုးတက္ေျပာင္းလဲ ေနတာေတြကို ေလ့လာေနဘို႔လိုတယ္။ တကယ္လို႔ကိုယ္က ရပ္ေနရင္ သူမ်ားေတြကသြားေနတာျဖစ္တဲ့အတြက္ ေနာက္မွာ ျပတ္က်န္ခဲ့မွာပဲ။ အဲဒီအတြက္ ေခတ္ေရစီးေၾကာင္းနဲ႔အညီ လုိက္ေျပးေနရမယ္။ စင္ကာပူအစိုးရက ဘာေကာင္းသလဲဆိုေတာ့ အဲသလို လုိက္ေျပးေနေအာင္ စီမံထားတယ္။ ေနာက္က ပံ့ပိုးမႈေတြလည္း အမ်ားႀကီးေပးတယ္။

ခင္ဗ်ားတို႔ေျပာေျပာေနတဲ့ Change management လုပ္ခ်င္ရင္ learning organization ျဖစ္ဘို႔ အင္မတန္အေရးႀကီးတယ္။ Learning organization ဆိုတဲ့ေနရာမွာလည္း ဟိုသင္တန္းေတြတက္ ဒီသင္တန္းေတြတက္နဲ႔ လက္မွတ္ေတြ ေလွ်ာက္ယူ ေနရံုနဲ႔မရဘူး။ တကယ္တတ္ကြ်မ္းတဲ့သူေတြျဖစ္ေအာင္ ေလ့လာေနရမယ္။ သင္တန္းတက္ရံုသာမက ရလာတဲ့အသိပညာေတြ ကို လက္ေတြ႔အသံုးခ်ရမယ္။

သူတို႔အရည္အခ်င္းျပည့္လာတဲ့အခါက်ေတာ့ အရင္က အဖဲြ႔အစည္းအႀကီးႀကီးေတြကို Stat board အေနနဲ႔ခဲြထုတ္ပစ္လုိက္ၿပီး မင္းကဒါလုပ္၊ မင္းကဒါလုပ္ဆိုၿပီး တာ၀န္ေတြသီးျခားေပးလိုက္တယ္။ ဒါဟာ decentralization ပဲ။ ဒါဟာ ကြ်န္ေတာ္တို႔ အတြက္ ေတာ္ေတာ္ အတုယူစရာေကာင္းတယ္။

ကြ်န္ေတာ့္ကို စင္ကာပူႏိုင္ငံရဲ့ က်န္းမာေရးစနစ္အေၾကာင္း အတိုခ်ဳ႔ံေျပာပါဆိုရင္လည္း ေျပာလုိ႔ရတယ္။ သူတို႔စနစ္က နည္းနည္းနဲ႔ က်ဲက်ဲ၀ိုင္းႏိုင္တဲ့စနစ္ပဲ။ စင္ကာပူက်န္းမာေရးစနစ္အေၾကာင္း အက်ယ္တ၀င့္စိတ္၀င္စားတယ္ဆိုရင္ Carry for All People ဆိုတဲ့စာအုပ္ online မွာ download လုပ္လို႔ရပါတယ္။ Policy အေၾကာင္းသိခ်င္ရင္ေတာ့ Affordable Health Care ဆိုတဲ့စာအုပ္ကို download လုပ္ဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။ လက္ရိွစင္ကာပူအစိုးရက်င့္သံုးေနတဲ့ စနစ္ေတြ အဲဒီအထဲမွာပါတယ္။ အဓိကက ေစ်းကြက္စီးပြားေရးကိုအေျခခံတဲ့ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈေပးမယ္။

ေစ်းကြက္စီးပြားေရးကို အေျခခံေတာ့ စင္ကာပူကအစိုးရ၀န္ထမ္းေတြဟာ အျပင္ကုမၸဏီေတြက ၀န္ထမ္းေတြနဲ႔ လစာ မကြာဘူး။ မကြာေအာင္လို႔ လုိက္ေပးတယ္။ ေနာက္ၿပီး အစည္းအေ၀းတို႔၊ ကြန္ဖရင့္တို႔သြားတက္တဲ့အခါ ရလာတဲ့ လက္ေဆာင္ေတြကို ဆယ္ေဒၚလာထက္ေက်ာ္ရင္ ကုမၸဏီကို ျပန္ေၾကျငာေပးရတယ္။ ၁၅ ေဒၚလာေက်ာ္သြားရင္ေတာ့ ရံုးကိုျပန္လႉရတယ္။ ကိုယ္ယူထားလို႔ မရဘူး။

စင္ကာပူက်န္းမာေရးစနစ္ရဲ့ အေျခခံအေဆာက္အဦေတြကိုေျပာရင္ အဓိက သံုးမ်ိဳးရိွတယ္။ အစိုးရရယ္၊ ပုဂၢလိကရယ္၊ လူမႈေရး အဖဲြ႔အစည္းရယ္။ ဒီသံုးခုဟာ ေသေသခ်ာခ်ာ ခ်ိတ္ဆက္မိမိနဲ႔ေဆာင္ရြက္ေနတယ္။ သူတို႔ဘယ္လိုေဆာင္ရြက္ ေနသလဲဆိုတာကို ကြ်န္ေတာ္ story ေလးတစ္ခုနဲ႔ေျပာျပပါမယ္။ နာမည္က အသားကင္တုတ္ေခ်ာင္းတစ္ေခ်ာင္းရဲ့ ရာဇ၀င္တဲ့။

၂၀၁၄ မွာ အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္ဟာ MRT (ရထား) ေအာက္က လမ္းတစ္ခုမွာ သြားေနရင္း အသားကင္တုတ္ေခ်ာင္း တစ္ေခ်ာင္းေတြ႔တယ္။ သူလမ္းေလွ်ာက္တာ ၂ ရက္ရိွၿပီ။ တုတ္ေခ်ာင္းက ရိွေနတံုးပဲ။ ဒီေတာ့ ေနာက္တစ္ပတ္ အမတ္ေတြနဲ႔ ေတြ႔ရတဲ့စည္းေ၀းပဲြမွာ သူကေျပာတယ္။ က်မ ဒီလမ္းကိုေလွ်ာက္တာ ႏွစ္ရက္ရိွၿပီ။ ဒီအသားကင္တုတ္ေခ်ာင္းကို ဘယ္သူမွ လာမသိမ္းဘူး။ ရွင္တို႔ေတြ အလုပ္မလုပ္ၾကဘူးလား ေမးတယ္။

ဒီေတာ့ အမတ္က NEA (National Environment Agency) ကို ခ်က္ခ်င္းဖံုးဆက္တယ္။ ဒီလမ္းမွာ ဒီတုတ္ေခ်ာင္း ဘာလို႔ ရိွေနရသလဲ။ ဒီေတာ့ NEA က ျပန္ေျဖတယ္။ ဟာ ဒါ ငါတို႔အပိုင္မဟုတ္ဘူး။ ငါတို႔နဲ႔ဆိုင္တာက ျမက္ခင္းကေန လမ္းနယ္စပ္ အထိပဲ။ ဆိုေတာ့ ရထားလမ္းနဲ႔ဆိုင္တဲ့ LTA (Land Transport Authority) ကိုလွမ္းဆက္ျပန္တယ္။ LTA ကလည္း ငါတို႔နဲ႔ ဆိုင္တာက ကြန္ကရစ္၊ ကတၱရာခင္းထားတဲ့လမ္းပဲ။ တျခား လူသြားေျခလမ္းေတြ ငါတို႔နဲ႔မဆိုင္ဘူး။ ျဖစ္ျပန္ေရာ။ 

ေနာက္ဆံုးကေတာ့ Park Connector ကို ေရာက္သြားတယ္။ ျဖစ္ပံုက Park Connector က အဲဒီေနရာေတြကို သံုးရက္တစ္ခါ အမိႈက္ရွင္းတယ္။ ျဖစ္ခ်င္ေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေလွ်ာက္တာက ပထမႏွစ္ရက္ျဖစ္ေနတယ္။ အမိႈက္က တတိယေန႔မွ ရွင္းမွာ။

NEA တို႔ LTA တို႔ကလည္း သူတို႔ကိုယ္တိုင္လုပ္တာမဟုတ္ဘူး။ အျပင္ကန္ထရိုက္တာကို ပိုက္ဆံေပးခိုင္းတာ။ ဆိုေတာ့ သန္႔ရွင္းေရးလုပ္တဲ့အခ်ိန္ေတြမတူၾကဘူး။ ေနာက္ဆံုး ဘယ္အဆင့္ထိေရာက္သြားလဲဆိုေတာ့ စင္ကာပူ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ရဲ့ အမ်ိဳးသားေန႔မိန္႔ခြန္းထဲ ထည့္ေျပာရတဲ့ထိ ျဖစ္သြားတယ္။

၂၀၀၄ ခုႏွစ္မွာ စင္ကာပူက No round door policy ကို က်င့္သံုးတယ္။ No round door policy ဆိုတာက စင္ကာပူႏိုင္ငံရဲ့ ဘယ္အစိုးရဌာနကိုပဲ ေမးခြန္းေမးလိုက္ေမးလိုက္၊ အဲဒီအစိုးရဌာနက ဒါ ငါတို႔နဲ႔မဆိုင္ပါဘူးလို႔ ျပန္ေျပာလို႔မရဘူး။ သူတို႔ဟာ သူတို႔ သက္ဆိုင္တဲ့ဌာနကို ဆက္သြယ္ၿပီး ေျဖရွင္းေပးရတယ္။ အဲဒါ No round door policy.

အခု အဲဒီ No round door policy ကိုက်င့္သံုးတာ ဆယ္ႏွစ္ရိွၿပီ။ ဒါေပမဲ့ခုထိ အစိုးရဌာနေတြက လက္ေရွာင္ေနတာေတြ ရိွေန ေသးတယ္။ အခ်င္းခ်င္းလက္တဲြလုပ္ေဆာင္ၾကပါဆိုၿပီး ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္က မိန္႔ခြန္းထဲ ထည့္ေျပာသြားတယ္။

က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈအတြက္ လက္တဲြလုပ္တဲ့အခါက်ေတာ့ ကမၻာေပၚမွာလည္း အလံုးစံုက်န္းမာေရး ဆို လုပ္ရတယ္။ ဒီအခါ လူေတြတင္ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္ဖို႔လုပ္ေနလို႔ မရေတာ့ဘူး။ ကူးစက္ေရာဂါေတြရဲ့ ၈၀% က တိရစၦာန္ေတြဆီက ရလာတာ။ ဥပမာ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြး၊ SARS, ေခြးရူးျပန္ စသည္။

ဆုိေတာ့ စင္ကာပူက One health ကို ၂၀၁၂ မွာ အေကာင္အထည္ေဖာ္တယ္။ က်န္းမာေရး၀န္ႀကီးဌာနက လူေတြရဲ့ က်န္းမာေရးအတြက္လုပ္ေပးတယ္။ NEA က ပတ္၀န္းက်င္ environmental health ကိုလုပ္တယ္။ AVA က စိုက္ပ်ိဳး၊ ေမြးျမဴ ေရးနဲ႔ပတ္သက္တာေတြလုပ္တယ္။ သူတို႔က စင္ကာပူကိုသြင္းလာတဲ့ အစားအေသာက္အေတြမွာ အဆိပ္အေတာက္။ ေရာဂါ ကင္းမကင္း စစ္တယ္။ ေစ်းေတြသြားၿပီး  ေစ်းမွာေရာင္းေနတဲ့ငါးေတြ လတ္မလတ္ စစ္တယ္။

အားလံုး ဌာနအလိုက္စစ္ေဆးၿပီးတ့ဲအခါ One health အေနနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၾကတယ္။ ဥပမာ - ေအာင္ေျမသာဇံၿမိဳ႔နယ္ မွာ လူ ၅၀ ေလာက္ေဆးရံုတက္ရတယ္။ အထက္လွန္ေအာက္ေလွ်ာျဖစ္တယ္။ ေမးၾကည့္လိုက္ေတာ့ သူတို႔ေတြဟာ ဆိုင္တစ္ဆိုင္ကေန နန္းႀကီးသုပ္စားခဲ့မိတယ္။

စင္ကာပူလုိလုပ္မယ္ဆုိရင္ ေဆးရံုေတြက လူနာေတြကို က်န္းမာလာေအာင္ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္တယ္။ NEA က စားေသာက္ ဆိုင္ေတြကို လိုက္စစ္တယ္။ စင္ကာပူမွာ ပိုက္ဆံနဲ႔ေရာင္းတဲ့ အစားအေသာက္ဆိုင္မွန္သမွ် NEA မွာ မွတ္ပံုတင္ရတယ္။ NEA သည္ အဲဒီဆိုင္ေတြကို အခ်ိန္မေရြး ၀င္စစ္လို႔ရတယ္။ စစ္လည္းစစ္တယ္။ ဆိုင္ေတြမွာ A, B, C, D ဆို ေရးထားတာ ေတြ႔ရပါ လိမ့္မယ္။ သူတို႔က တစ္လကို ႏွစ္ႀကိမ္ ဆိုင္ေတြကိုလုိက္စစ္ၿပီး သတ္မွတ္ထားတဲ့အမွတ္ေတြအလုိက္ A,B,C, D ေပးတာ။ A က အေကာင္းဆံုး။ D က အဆိုးဆံုးေပါ့။

ဘာေတြစစ္သလဲဆိုေတာ့ ျခင္၊ ယင္၊ ၾကြက္၊ ငွက္ေတြစစ္တယ္။ အသားငါးေတြ လတ္မလတ္ စစ္တယ္။ ေရခဲေသတၱာ စတာေတြ စစ္တယ္။ AVA က က်ေတာ့ ၾကက္ဥတို႔၊ ေခါက္ဆဲြတို႔၊ ၾကက္သားတို႔စတာေတြကို နမူနာယူၿပီး ဓာတ္ခဲြခန္းမွာ စစ္တယ္။ တကယ္လို႔ ၾကက္ဥေတြမွာ ေရာဂါပိုးပါလာခဲ့ရင္ အဲဒီၾကက္ဥတင္သြင္းတဲ့သူကို ခ်က္ခ်င္းပိတ္ၿပီး အေရးယူတယ္။ အဲဒီလိုလုပ္ခြင့္အာဏာလည္း သူတို႔ကို ေပးထားတယ္။

မန္းစည္ပင္ကို ဒီကျပန္သြားတဲ့အခါ အဲဒီလုိအဖဲြ႔မ်ိဳး ဖဲြ႔ပါ၊ လုပ္ပါလို႔ အႀကံျပဳခ်င္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ က်န္းမာေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ျခင္၊ ယင္၊ ၾကြက္ေတြ ထိန္းဘို႔လိုပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ အဲဒီအေကာင္ပေလာင္ေတြ ထိန္းခ်ဳပ္တာ၊ ႏွိမ္ႏွင္းတာ မရိွေသး ပါဘူး။

ေနာက္တစ္ခုက အမ်ားပိုင္ေနရာေတြ ေဆးလိပ္ေသာက္တာ ကန္႔သတ္တယ္။ အိမ္ေတြမွာ ျခင္ေလာက္လန္းေတြေတြ႔ရင္ ေဒၚလာ ၂၀၀ ဒဏ္ရိုက္တယ္။ လမ္းမွာ အမႈိက္ပစ္ရင္ ဖမ္းတယ္။ ဒဏ္ရိုက္တယ္ စတာေတြ လုပ္ပါတယ္။

ဒါေတြကို အစိုးရက အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ဘို႔ ဥပေဒေတြ လိုပါတယ္။ လုပ္တာအားလံုးသည္ ႏိုင္ငံအတြက္လုပ္တာ။ တရားဥပေဒအတြင္းကေနပဲ ေဆာင္ရြက္လို႔ ရပါတယ္။ အစိုးရအဖဲြ႔အစည္းကို ဥပေဒက mandate ေပးတယ္။ အစိုးရ အဖဲြ႔ေတြက ကိုယ္လုပ္ခ်င္တာေတြကို ဥပေဒေဘာင္အတြင္းကေန ေဆာင္ရြက္ရတယ္။

စင္ကာပူမွာ အဲဒါေတြေဆာင္ရြက္ဖို႔ National Environment Agency Act, Infectious Diseases Act ဆိုတာေတြ ရိွပါတယ္။ အဲဒီဥပေဒအတိုင္း လိုက္တာေဆာင္ရြက္တယ္ေပါ့။

ဒါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အေသးစိတ္ပိုသိခ်င္တယ္ဆိုရင္ ကြ်န္ေတာ့္ကိုဆက္သြယ္ပါ။ ကြ်န္ေတာ္ အတတ္ႏိုင္ဆံုး အခ်ိန္မေရြး အကူအညီေပးပါမယ္လို႔ ေျပာၾကားရင္း နိဂံုးခ်ဳပ္ပါတယ္။

ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။