အေရးေပၚ လက္စဲြစာအုပ္

အခန္း ၁

ေရွးဦးသူနာျပဳစုနည္း

သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ က်ေရာက္ၿပီဆိုသည္ႏွင့္ ထိခုိက္ဒါဏ္ရာရသူ အနည္းႏွင့္အမ်ား ရိွမည္မလဲြ။ ထိခုိက္ ဒါဏ္ရာရသူ မ်ားကို ေဆးရံုေဆးခန္းမ်ားသို႔ပို႔ကာ ကုသမႈခံယူရမည္ မလဲြ။ သို႔ေသာ္ျငားလည္း ဒါဏ္ရာရခ်ိန္ႏွင့္ ေဆးရံုေရာက္ခ်ိန္အၾကား တြင္ ဒါဏ္ရာပိုႀကီးမလာေစရန္၊ ေသြးထြက္မလြန္ေစရန္ စသည္တို႔အတြက္ ေရွးဦးျပဳစုျခင္း လိုအပ္သည္။ ေတာလက္ေက်းရြာ မ်ားတြင္ အဘယ္မွာလာ၍ အေရးေပၚယာဥ္ ေခၚႏုိင္ပါမည္နည္း။ ကားလမ္းမေပါက္ေသာေနရာမ်ားတြင္ လွည္း၊ ေလွ၊ လူ စသည္တုိ႔ျဖင့္ သယ္ရမည္။ အခ်ိန္မ်ားစြာၾကာမည္။ သို႔အတြက္ လမ္းတြင္ လူနာတစ္ခုခု ျဖစ္မသြားေစရန္ ေရွးဦးျပဳစုေပးရန္ အေရးႀကီးလွသည္။

ဤေနရာတြင္ အေရးႀကီးေသာ အခ်က္မ်ားကို ထည့္ထားသည္။ မူရင္းစာအုပ္မွာ အလြန္နည္းလွသျဖင့္ ကြ်န္ေတာ္က ျဖည့္စြက္ထည့္ထားသည္။ သို႔တိုင္ ဤစာအုပ္သည္ ေရွးဦးသူနာျပဳစုနည္း စာအုပ္မဟုတ္သျဖင့္ အျပည့္အစံုပါမည္မဟုတ္။ ပိုၿပီး ျပည့္ျပည့္စံုစံုေလ့လာလိုသူမ်ားအတြက္ ေရွးဦးသူနာျပဳ စာအုပ္မ်ား ေစ်းကြက္တြင္ ရနိုင္ပါသည္။ ရွာေဖြဖတ္ၾကပါ။

၁၊ ၁။ ေရွးဦးသူနာျပဳေသတၱာ (First Aid Kit)

အိမ္တိုင္းအိမ္တိုင္း ေရွးဦးသူနာျပဳေသတၱာ ေဆာင္ထားရန္ လိုပါလိမ့္မည္။ ရြာမ်ား၊ ရပ္ကြက္ရံုးမ်ားတြင္လည္း ရိွထားလွ်င္ အေရးအေၾကာင္းရိွက အလြယ္တကူ သံုးႏိုင္ပါမည္။ သို႔ေသာ္ ေသတၱာအတြင္းရိွ ေဆးမ်ား သက္တမ္းကုန္မည့္ ရက္စဲြကို ေတာ့ အျမဲစစ္ေဆးေနရန္ လုိပါသည္။ သက္တမ္းကုန္သြားေသာပစၥည္းမ်ားကို ဆက္မသံုးေတာ့ရန္ႏွင့္ အသစ္၀ယ္ၿပီး အစား ထိုးရန္ အေရးႀကီးပါသည္။

ေနာက္တစ္ခုကို ေဆးေသတၱာကို ကေလးမ်ားမမီသည့္ေနရာတြင္ ထားရပါမည္။ ေနေရာင္တိုက္ရိုက္က်ေသာေနရာ၊ စိုစြတ္ ေသာေနရာတို႔တြင္လည္း မထားရပါ။ ေဆးေသတၱာကို တစ္စံုတစ္ေယာက္က တာ၀န္ယူ ကိုင္တြယ္ရပါမည္။ ေဆးေသတၱာ အတြင္းမွ ပစၥည္းမ်ားကို မည့္သည့္အတြက္ မည္သူ႔ကို မည္မွ် သံုးလိုက္ရေၾကာင္း စနစ္တက် မွတ္တမ္းတင္ထားရပါမည္။ အခ်ိဳ႔ပစၥည္းမ်ား ကုန္လုနီးၿပီဆိုလွ်င္ ထပ္မံျဖည့္တင္းထားရန္လည္း လုိပါသည္။

ေရွးဦးသူနာျပဳေသတၱာအတြင္း ပါ၀င္ရမည့္ ပစၥည္းမ်ား (ေယဘူယ်အားျဖင့္)

ပစၥည္းအမည္	အသံုးခ်ရမည့္ေနရာ
ဇာဂနာ / ေမြးညွပ္	အေရျပားေပၚ ဆူးကေလးမ်ားစူးလွ်င္ ႏႈတ္ႏိုင္သည္။
ကပ္ေၾကး	ပတ္တီးမ်ား၊ ဖ်င္စမ်ားကို ညွပ္ႏုိင္သည္။
ပါးစပ္မွေလမႈတ္သြင္းလွ်င္ သံုးသည့္ အကာ	CPR လုပ္ရန္လိုလွ်င္ ပါးစပ္မွေလမႈတ္သြင္းသည့္အခါ ထိုအကာသံုးျခင္းျဖင့္ မိမိပါးစပ္ႏွင့္ လူနာ၏ပါးစပ္တို႔ တိုက္ရိုက္မထိႏုိင္ေတာ့ပါ။
ျပဒါးတိုင္ (သာမိုမီတာ)	ခႏၶာကိုယ္ အပူခ်ိန္တိုင္းရန္ သံုးႏိုင္သည္။
တစ္ခါသံုးလက္အိတ္	လူနာကို ကိုင္တြယ္သည့္အခါ သံုးျခင္းျဖင့္ ကူးစက္ေရာဂါ အႏၱရာယ္မွ ကာကြယ္ႏုိင္သည္။
ပလာစတာ	ပတ္တီး၊ ဂြမ္း စသည္တို႔ကို ကပ္ရာတြင္သံုးသည္။
အရက္ပံ်	ထိခိုက္ဒါဏ္ရာမ်ားကို အရက္ပ်ံျဖင့္ ေဆးေပးျခင္းျဖင့္ မလိုလားအပ္ေသာ ေရာဂါပိုးမ်ား ၀င္ျခင္းမွ ကာကြယ္ႏိုင္သည္။
ပတ္တီးမ်ား	ဒါဏ္ရာမ်ားကို စီးရန္ သို႔မဟုတ္ ဒါဏ္ရာရထားေသာ ေျခ၊ လက္တို႔ကို ထိန္းရန္ သံုးႏုိင္သည္။
အပ္၊ က်င္တြယ္၊ ခ်ိတ္	ဆူးထြင္ရာတြင္ သံုးႏုိင္သည္။
ဂြမ္းထုပ္	ေသြးထြက္လွ်င္ သုတ္ႏုိင္သည္။ အရက္ပ်ံဆြတ္ရာတြင္ သံုးႏိုင္သည္။
လက္ေခ်ာင္းမ်ားအတြက္ ပလာစတာ (Handiplast)	လက္ေခ်ာင္း၊ ေျခေခ်ာင္းမ်ားတြင္ ထိမိ၊ ရွမိလွ်င္ သံုးႏိုင္သည္။

၁၊ ၂။   ေသြးတိတ္ေအာင္လုပ္နည္း

ေသြးထြက္ျခင္းဟူသည္ တစ္ခုခုျဖင့္ ျခစ္မိ၊ ရွမိ၊ ပြတ္မိရာမွ ေသြးေၾကာမ်ားေပါက္ကာ ေသြးထြက္လာျခင္း ျဖစ္သည္။ ေသြးမွန္သမွ် မည္သည့္ေသြးထြက္ျခင္းမွ မေကာင္း။ ေသြးထြက္ျခင္းေၾကာင့္ မည္မွ် စိုးရိမ္ရသနည္းဆိုသည္မွာ ဒါဏ္ရာ မည္မွ် ႀကီးသနည္း၊ မည္မွ်ေသြးထြက္သနည္း ဆိုသည့္အေပၚမူတည္သည္။

ေသြးတိတ္ေအာင္လုပ္ရန္ အလြယ္ဆံုးႏွင့္ အရွင္းဆံုးနည္းကား ေသြးထြက္ေနသည့္ေနရာသို႔ တိုက္ရိုက္ဖိေပးျခင္းျဖစ္သည္။ ဤသို႔ဖိလိုက္ျခင္းျဖင့္ ေသြးေၾကာမ်ားကို ပိတ္သြားေစသည္။ ထိုအခါ ေသြးတိတ္သြားမည္။

၁) ျပဳစုမည့္သူသည္ လက္အိတ္ဦးစြာ၀တ္ပါ။

၂) ေသြးထြက္ေနသည့္ေနရာတြင္ တစ္ခုခု စူး၀င္ေနသလားၾကည့္ပါ။

၃) မည္သည့္ပစၥည္းမွ စူး၀င္ေနျခင္းမရိွဟု ဆုိလွ်င္ -

            က) ပတ္တီးစ သို႔မဟုတ္ အ၀တ္သန္႔သန္႔ကို ေခါက္ၿပီး အနာေပၚအုပ္ပါ။

            ခ) လက္ေခ်ာင္းမ်ားသို႔မဟုတ္ လက္၀ါးျဖင့္ ထိုအေပၚတုိက္ရိုက္ဖိပါ။

            ဂ) ထို႔ေနာက္ ထိုအ၀တ္ေခါက္ေပၚမွ ပတ္တီးစျဖင့္ တင္းက်ပ္စြာ ခ်ည္ေႏွာင္ပါ။

            ဃ) ဒါဏ္ရာရထားေသာ ေျခ သို႔မဟုတ္ လက္ကို ရင္ညြန္႔အထက္ေရာက္သည္ထိ ေႁမ ွာက္ထားပါ။

တိုက္ရိုက္ဖိျခင္း

ခႏၶာကိုယ္ မည္သည့္ေနရာမွ ေသြးထြက္သည္ျဖစ္ေစ။ ဤနည္းကို သံုးႏုိင္သည္။ ဤနည္းမွာ လြယ္ကူၿပီး ထိေရာက္၏။ လက္ေခ်ာင္းမ်ား သို႔မဟုတ္ လက္၀ါးျဖင့္ ဒါဏ္ရာေပၚသို႔ တိုက္ရိုက္ဖိေပးပါ။ ခဏေနလွ်င္ ေသြးတိတ္သြားလိမ့္မည္။

ျမက္ရွရာကဲ့သို႔ ဒါဏ္ရာေသးလွ်င္မူ အလိုလိုေသြးတိတ္ပါလိမ့္မည္။ ဒါဏ္ရာကို သန္႔ရွင္းေအာင္သာ ထားပါ။

သို႔ေသာ္လည္း သစ္သားစ၊ မွန္စ စသည္တစ္ခုခု စိုက္၀င္ေနလွ်င္၊ သုိ႔မဟုတ္ အရိုးက်ိဳးသြားသည္ဟု ယူဆရလွ်င္ ဤနည္းကို မသံုးရပါ။

သတိျပဳရန္မွာ သင့္လက္မ်ားညစ္ပတ္ေနပါက လက္မွပိုးမ်ား ဒါဏ္ရာအတြင္း၀င္ကာ အနာရင္းတတ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မျပဳစုမီ လက္အိတ္၀တ္ပါ။ ပတ္တီးစ၊ သန္႔ရွင္းေသာ အ၀တ္ပါးစ စသည္ကိုေခါက္ၿပီး ဒါဏ္ရာေပၚတင္ကာ ဖိပါ။

၁၊ ၃။   အရုိးက်ိဳးျခင္းကို ျပဳစုနည္း

အရိုးက်ိဳးျခင္း၌ တစ္ခါတစ္ရံ အတြင္း၌သာ က်ိဳးေနတတ္ၿပီး တစ္ခါတစ္ရံတြင္ အေရျပားထိ ေဖာက္ကာ ေငါထြက္ေနေသာ အရိုးကို ျမင္ရတတ္သည္။

အရိုးက်ိဳးသည့္ လကၡဏာမ်ား -

v  ထိုေနရာတြင္ မခံမရပ္ႏုိင္ေအာင္နာမည္။

v  ထိုေနရာသည္ ပံုမွန္မဟုတ္။ ပံုစံပ်က္ယြင္းေနမည္။

v  က်ိဳးေသာ ေျခလက္တို႔ကို မလႈပ္ႏုိင္။

v  ေယာင္ယမ္းလာမည္။

v  အတြင္းေၾက ေၾကမည္။

v  အရိုးအျပင္ထိ ေငါထြက္လာလွ်င္ ျမင္ေနရမည္။

အရိုးက်ိဳးလွ်င္ -

၁) လူနာကို စိတ္ေအးေအးထားရန္ ေျပာၿပီး သက္ေတာင့္သက္သာ ထုိင္ခိုင္းပါ။

၂) အရိုးေငါထြက္လာကာ ေသြးထြက္ေနလွ်င္ ဒါဏ္ရာေပၚ ပတ္တီးေခါက္တင္ ခပ္က်ပ္က်ပ္စည္းကာ   ေသြးတိတ္ေအာင္လုပ္ပါ။ ပတ္တီးကို ေငါထြက္ေနေသာ အရိုးကိုပါ အုပ္မိေအာင္ စည္းပါ။

၃) ဒါဏ္ရာရထားေသာ အပိုင္းကို သက္ေတာင့္သက္သာ အေနအထားေရာက္ေအာင္ ျပဳျပင္ေပးပါ။ ထို႔ေနာက္ မလႈပ္ႏုိင္ေအာင္ ပင့္ထားေပး၊ ပူးခ်ည္ထားေပးပါ။

၃က) အကယ္၍ လက္က်ိဳးသည္ဆိုလွ်င္ ေဖာ္ျပပါပံုအတိုင္း လက္ကို သိုင္းခ်ည္ထားေပးပါ။

၃ခ) အကယ္၍ ေျခက်ိဳးသည္ဆိုပါက ေအာက္တြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္အတိုင္း အဆင့္ဆင့္လုပ္ပါ။

လူနာ၏ အေျခအေနကို မ်က္ျခည္မျပတ္ အကဲခတ္ေနပါ။ ခံစားရမႈအေျခအေနကို ေမးပါ။

ထို႔ေနာက္ ၿမိဳ႔တြင္ျဖစ္လွ်င္ အေရးေပၚယာဥ္ကို ေခၚပါ။ ေဆးရံုသုိ႔ပုိ႔ပါ။ ေတာတြင္ျဖစ္လွ်င္ ထမ္းစင္ျပင္ၿပီး ေဆးရံုသုိ႔ပို႔ပါ။ လူနာကို တတ္ႏိုင္သမွ် မလႈပ္ပါေစႏွင့္။

၁၊ ၄။   မီးေလာင္ဒါဏ္ရာကို ျပဳစုနည္း

 

မီးေလာင္ဒါဏ္ရာကို ျပဳစုရာတြင္ သတိျပဳရမည့္ အခ်က္မ်ား

၁။ မီးေလာင္ဒါဏ္ရာ သို႔မဟုတ္ အပူဟပ္သည့္ေနရာမ်ားသို႔ ပရုတ္ဆီ၊ သြားတိုက္ေဆး၊ ဆီ၊ lotion စသည္တို႔ လိမ္းျခင္း၊ ငံျပာရည္ျဖင့္ ေလာင္းျခင္းတို႔ လံုး၀မျပဳလုပ္ပါႏွင့္။ အျခားမည္သည့္ လိမ္းေဆးကိုမွလည္း မလိမ္းပါႏွင့္။ ေရသန္႔သန္႔ျဖင့္သာ ေဆးေပး / အေအးခံေပးပါ။

၂။ မီးေလာင္ဒါဏ္ရာ သို႔မဟုတ္ အပူဟပ္သည့္ေနရာမ်ားသို႔ ဂြမ္းျဖင့္ မအုပ္ပါႏွင့္။ အသားတြင္ ကပ္ေနတတ္သည္။

၃။ မီးေလာင္နာမွ အေရျပား၊ သို႔မဟုတ္ မီးေလာင္နာတြင္ ကပ္ေနသည့္ အ၀တ္ စသည္တို႔ကို မခြာပါႏွင့္။ သည္အတိုင္းထားပါ။

၁၊ ၅။ တက္ျခင္း

အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ိဳးေၾကာင့္ တက္တတ္သည္။

ေရာဂါလကၡဏာမ်ား

v  တစ္ကိုယ္လံုး တုန္ခါေနျခင္း

v  ေျမျပင္၊ ၾကမ္းျပင္ေပၚသို႔ အထိန္းအကြပ္မဲ့ လဲက်ျခင္း

v  သြားႀကိတ္ျခင္း

v  မ်က္လံုးမ်ား လည္ေနျခင္း

v  ဆီး၀မ္း မထိန္းႏုိင္ျခင္း

v  ေမ့ေမ်ာသြားျခင္း

တစ္ဦးတစ္ေယာက္သည္ တက္ေနလွ်င္ -

ü  အနီးတြင္ရိွေသာ ဒါး၊ ကပ္ေက်း၊ သံေခ်ာင္း၊ အုတ္ခဲ၊ ေက်ာက္ခဲ စသည့္ အႏၱရာယ္ရိွေသာ ပစၥည္းမ်ားကို ရွင္းလင္းေပးပါ။

ü  တက္ေနၿပီး တြန္႔လိမ္ေနလွ်င္ လြတ္လပ္စြာထားပါ။ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ရန္ မႀကိဳးစားပါႏွင့္။

ü  ပါးစပ္အတြင္းသို႔ အ၀တ္စမ်ား စသည္ မထည့္ပါႏွင့္။

ü  အတက္ရပ္သြားလွ်င္ ရရိွထားေသာ ဒါဏ္ရာမ်ားကို ျပဳစုေပးပါ။

ü  ေဆးခန္း / ေဆးရံုသို႔ ပို႔ပါ။

၁ ၊ ၆။ ေလျဖတ္ျခင္း

ဦးေဏွာက္သို႔ ေသြးမေရာက္လွ်င္ ေလျဖတ္တတ္သည္။

ေလျဖတ္ျခင္း ၏ လကၡဏာမ်ား

 

တစ္စံုတစ္ဦးသည္ ေလျဖတ္သည္ဟု သံသယရိွပါက ေဆးရံု၊ ေဆးခန္းသို႔ အျမန္ဆံုးပို႔ပါ။

၁၊ ၇။ အဆစ္လဲြျခင္း

ေျခေခါက္လဲသည့္ အခါ၊ ကစားသည့္အခါ၊ ခုန္သည့္အခါ မ်ားတြင္ အခန္႔မသင့္ပါက အဆစ္လဲြတတ္သည္။

၁၊ ၈။ လည္ေခ်ာင္းတြင္ တစ္ခုခုႏွင့္ဆို႔ေနျခင္း။ နင္ျခင္း

လည္ေခ်ာင္းအတြင္း တစ္ခုခု၀င္သြားပါက အသက္ရႉလမ္းေၾကာင္းပိတ္ၿပီး မိနစ္ပိုင္းအတြင္း ေသတတ္သည္။ လူႀကီးသူမမ်ား ထမင္းစားေနစဥ္ ထမင္းနင္တတ္သည္။ ေရေသာက္လွ်င္လည္း ေရနင္တတ္သည္။ ကေလးသူငယ္မ်ား ေဂၚလီလံုး၊ ဇီးသီး စသည္တို႔ မ်ိဳကာ နင္တတ္သည္။

လည္ေခ်ာင္းနင္ေနသူသည္ ေအာက္ပါအတိုင္း လကၡဏာျပမည္။

လည္ေခ်ာင္းနင္ေနသူကို ေအာက္ပါအတိုင္း ျပဳစုပါ။

၁၊ ၈၊ က။ အကယ္၍ လူနာသည္ ဗိုက္ပူေနသူ သို႔မဟုတ္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ျဖစ္ပါက -

၁၊ ၉။ ႏွာေခါင္းေသြးယိုျခင္း

ႏွာေခါင္းကို တစ္ခုခုႏွင့္ခုိက္မိလွ်င္၊ ႏွာေခါင္းအတြင္း တစ္ခုခု၀င္လွ်င္၊ ႏွာေခါင္းကိုႏိႈက္ရာတြင္ လက္သည္းျဖင့္ ႏွာေခါင္း အတြင္းပိုင္းကို ျခစ္မိလွ်င္၊ ပူလြန္းလွ်င္၊ ေျခာက္ေသြ႔လြန္းလွ်င္၊ ပူေပါင္းကို အားျဖင့္ မႈတ္ေသာအခါ ႏွာေခါင္းေသြး ယိုတတ္ပါသည္။

ႏွာေခါင္းေသြးယိုျခင္းသည္ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထရိွ၏။ ေၾကာက္စရာမဟုတ္။ စိတ္ေအးေအးထားပါ။ သို႔ရာတြင္ မၾကာခဏႏွာေခါင္းေသြးယိုျခင္းသည္ မေကာင္း။ ဆရာ၀န္ႏွင့္ အျမန္ဆံုးျပပါ။

ႏွာေခါင္းေသြးယိုေနသူအား ျပဳစုပံု

ေအးေအးေဆးေဆးထိုင္ခိုင္းပါ။ ကိုယ္ကို ေရွ႔သို႔ အနည္းငယ္ ကိုင္းထားပါ။ ေနာက္လွန္မထားပါႏွင့္။

ႏွာေခါင္းမွ ႏွာႏုေအာက္ အရိုးႏုႏွင့္အေပ်ာ့ပိုင္းကို လက္မႏွင့္ လက္ညိႈးျဖင့္ ညွပ္ၿပီး ဖ်စ္လည္းဖ်စ္၊ တြန္းလည္းထားပါ။

ႏွာေခါင္းကို ၅ မိနစ္ၾကာသည္ထိ ဖ်စ္ထားပါ။ ထို႔ေနာက္ ေသြးဆက္ထြက္မထြက္ ၾကည့္ပါ။

ေသြးမတိတ္ေသးလွ်င္ ေနာက္ထပ္ ဆယ္မိနစ္ၾကာသည္ထိ ႏွာေခါင္းကို ဖ်စ္ထားပါ။ ထို႔ေနာက္ ေသြးဆက္ထြက္မထြက္ စစ္ ၾကည့္ပါ။

ေသြးမတိတ္ေသးလွ်င္ ေနာက္ထပ္ ဆယ္မိနစ္ၾကာသည္ထိ ႏွာေခါင္းကို ဖ်စ္ထားပါ။ ထို႔ေနာက္ ေသြးဆက္ထြက္မထြက္ စစ္ ၾကည့္ပါ။

တတိယအႀကိမ္ဖ်စ္ၿပီးေသာ္မွ ေသြးမတိတ္ေသးလွ်င္ ေဆးခန္းသို႔ အျမန္ပို႔ပါ။

သတိျပဳရန္

• ႏွာေခါင္းေပၚသို႔ ေရခဲအိတ္တင္ေပးလွ်င္ ေသြးေၾကာကေလးမ်ား က်ဥ္းသြားကာ ေသြးတိတ္ျခင္းကို အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစသည္။
• ႏွာေခါင္းကို ေတာက္ေလွ်ာက္ ဖ်စ္မထားရ။ ေသြးတိတ္မတိတ္ စစ္ၾကည့္ရန္ လုိပါသည္။
• ေသြးတိတ္သြားၿပီဆိုလွ်င္ ႏွပ္မညွစ္ပါေစႏွင့္။ ေသြးေၾကာျပန္ပြင့္သြားၿပီး ေသြးျပန္ထြက္လာတတ္သည္။

ေျမြကိုက္ျခင္း၊ ၀မ္းေလွ်ာျခင္း၊ CPR စသည္တို႔ကို ဆက္ပါမည္။

ေရွးဦးသူနာျပဳၿပီးလွ်င္ အေရးေပၚစီမံခ်က္မ်ားအေၾကာင္း ဆက္ေရးပါမည္။

မီးအေရးေပၚ၊ ေရလွ်ံျခင္းအေရးေပၚ၊ ေရျပတ္လတ္ျခင္း အေရးေပၚ၊ မိုးႀကိဳးပစ္ျခင္း၊ ငလ်င္အေရးေပၚ၊ မုန္တိုင္းအေရးေပၚ စသည္တို႔ ပါ၀င္ပါမည္။