၎င်း နှင့် လည်းကောင်း

ကျွန်ုပ်ကို “၎င်း နဲ့ လည်းကောင်း” ဘာကွာသလဲ ဟု မေးလာသဖြင့် ရေးလိုက်ရပြန်ပါချေသည် တမုံ့။

 

မြန်မာစာတွင် ‘၍’ ‘၌’ ‘ဤ’ ‘၎င်း’ ‘ဩ’ ‘ဪ’ ‘ဧ’ ဟူသည့် စကားလုံးကလေးများရှိရာ ‘၍’ ‘၌’ ‘၎င်း’ ‘၏’ စကားလုံး ကလေးများ မည်ကဲ့သို့ ဖြစ်ပေါ်လာရသည်ကို BBC ‘အလင်္ကာပုလဲပန်း’ အစီအစဉ်၌ မြန်မာစာအဖွဲ့က ဆရာကြီး ဒေါက်တာဦးထွန်းတင့်က ရှင်းပြပေးခဲ့ဖူးပါ၏။ 

 

အခြားအရာများကိုထား၍ ဆရာကြီးရှင်းပြထားသည့် ‘၎င်း’ ဖြစ်ပေါ်လာပုံကို အရင်းအတိုင်း ဖောက်သည် ချလိုက်ပါ၏။

 

"၎င်း"

 

"၎င်း" ကိုတော့ နာမဝိသေသနအဖြစ် ဖြစ်စေ၊ နာမ်စားအဖြစ် ဖြစ်စေသုံးပါတယ်။ ဝါကျဆက် သမ္ဗန္ဓ အဖြစ်သုံးတဲ့အခါမှာ တော့ "၎င်း" အက္ခရာနဲ့ မရေးဘဲ "လည်းကောင်း"လို့ ရေးပါတယ်။ ပုဂံခေတ်တုန်းက "လေကောင်" သို့မဟုတ် "လေည်ကောင်" လို့ ရေးပါတယ်။ ပုဂံခေတ်က ဝစ္စပေါက် မသုံးပါဘူး။ အသံထွက်တာကတော့ "လေ"ကို "လေး"လို့ အသံထွက်ပါတယ်။ "လေည်" ကို "လည်း"လို့ အသံထွက်ပါတယ်။ အဲဒီတော့ "လေးကောင်း" သို့မဟုတ် "လည်းကောင်း" လို့ အသံထွက်ပါတယ်။ အဓိပ္ပာယ်၊ အနက် အတူတူပါပဲ။ "လေးကောင်း"ကို အတိုကောက် ရေးချင်တဲ့ အခါ "လေး" အစား ဂဏန်းသင်္ချာ "၄" နဲ့ အစားထိုးပါတယ်။ "ကောင်း"ဆိုတဲ့ အသံတခုလုံးကိုယ်စား "ငသတ် ဝစ္စပေါက်" ပဲယူပါတယ်။ အဲသလို ယူပြီး ရေးလိုက်တော့ "၎င်း" ဖြစ်သွားပါတယ်။

 

ဆရာကြီးရှင်းပြထားသည်ကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် ‘၎င်း’ မှာ ‘လည်းကောင်း’ ကို အတိုကောက် ရေးထားမှန်း သိရ၏။ ‘၎င်း’ နှင့် ‘လည်းကောင်း’ မှာ အဓိပ္ပာယ် အတူတူပင် ဖြစ်ကြောင်းလည်း သိရ၏။ ဤသည်ကို ခဏထားလိုက်ပါဦး။

 

ထို့နောက် ကျွန်ုပ် မြန်မာအဘိဓာန်များကို လှန်လှော စူးစမ်းကြည့်မိ၏။

 

ကျွန်ုပ်တွင် မြန်မာအဘိဓာန် နှစ်အုပ်ရှိလေရာ တစ်ခုမှာ ‘ခရီးဆောင်မြန်မာအဘိဓာန်’ ဖြစ်ပြီး pdf version နှင့် ဖြစ်၏။ 

နောက်တစ်အုပ်မှာ ၂၀၁၈ ခုနှစ်က တတိယအကြိမ် ပြင်ဆင်ထုတ်ဝေထားသည့် “မြန်မာအဘိဓာန်” ဖြစ်၏။ ကျွန်ုပ် မြန်မာစာ အဝေးသင်တက်တုံးက ဝယ်ထားတာဖြစ်၏။

 

၁၉၉၉ ခုနှစ်၊ ပထမအကြိမ်ထုတ်၊ ‘ခရီးဆောင်မြန်မာအဘိဓာန်’ စာမျက်နှာ ၂၉၉ တွင် -

 

လည်း/လဲ/စည်း - အတူတကွဖြစ်ကြောင်း၊ ပါဝင်ကြောင်းပြသော စကားလုံး။ 

~ ကောင်း/လဂေါင်း/သမ် - ရှေ့ပုဒ်နောက်ပုဒ်တို့ကို တစ်ပေါင်းတည်းအနက်ကောက်ယူရန် ပြသည့် စကားလုံး။

၎င်း/လဂေါင်း/ နဝိ၊ နစ - ထို နှင့်အတူတူ

 

(ဤတွင်ဖော်ပြထားသည့် /စည်း ဟူသည်မှာ ပစ္စည်း၊ သမ် ဆိုသည်မှာ သမ္ဗန္ဓ၊ နဝိ ဆိုသည်မှာ နာမဝိသေသန၊ နစ ဆိုသည်မှာ နာမ်စား အသီးသီး ဖြစ်၏။) 

 

ပညာရေးဝန်ကြီးဌာန၊ မြန်မာနိုင်ငံ တိုင်းရင်းသား ဘာသာစကား ဦးစီးဌာန၊ မြန်မာစာအဖွဲ့ ထုတ် “မြန်မာအဘိဓာန်” (တတိယအကြိမ် ပြင်ဆင်ဖြည့်စွက်ပုံနှိပ်ခြင်း) ၂၀၁၈၊ မတ်လ။ စာမျက်နှာ ၃၃၂ တွင် -

 

လည်း/လဲ/စည်း - အတူတကွဖြစ်ကြောင်း၊ ပါဝင်ကြောင်းပြသော စကားလုံး။

လည်းကောင်း/လဂေါင်း/သမ် - ရှေ့ပုဒ် နောက်ပုဒ်တို့ကို တစ်ပေါင်းတည်း အနက်ကောက်ယူရန် ပြသည့် စကားလုံး

၎င်း၊ နစ၊ နဝိ - ယင်း၊ ထို။

 

- ဟု ဖော်ပြထား၏။ 

 

ဤသည်ကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် ရှေ့စကားနှင့် နောက်စကား အတူတူဖြစ်လျှင် “လည်းကောင်း” ကို သုံးကြောင်း သိနိုင်၏။

‘၎င်း’ ၏ အဓိပ္ပာယ်မှာ ‘ယင်း၊ ထို’ ဖြစ်ကြောင်း သိနိုင်၏။

 

ဤသို့ဆိုလျှင် ရှင်းပါပြီ။ ‘၎င်း’ နှင့် ‘လည်းကောင်း’ နှစ်ခုစလုံးက တူညီသည့်ပုဒ်တစ်ခုကို ညွှန်းဆို၏။ သို့သော် ညွှန်းပုံ ညွှန်းနည်း မတူသလို ဝါကျထဲ၌ ထည့်သုံးရာ၌လည်း မတူပါ။ 

 

“၎င်း”

------

 

‘၎င်း’ က ရှေ့တွင်ပြဆိုခဲ့သော တစ်ခုခု၊ တစ်ယောက်ယောက်ကို ညွှန်း၏။ 

 

ဥပမာ ၁ - 

အမေရိကန်နှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ်များက အရှိန်မြှင့်လုပ်ဆောင်ပါက ၎င်း၏နျူကလီးယားမူဝါဒကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲနိုင်ဖွယ် ရှိကြောင်း ရုရှားဒုတိယနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးက သတိပေးပြောကြားခဲ့သည်။

(NP_12/06/2024)(https://npnewsmm.com/news/66695d78f25e2359ad51f537)

 

ဤတွင်

‘၎င်း၏နျူကလီးယားမူဝါဒ’ ဆိုသည်မှာ ‘ရုရှား၏မူဝါဒ’ ဖြစ်၏။

‘၎င်း’ သည် ရုရှားကို ရည်ညွှန်း၏။

 

ဥပမာ ၂ -

လူတန်းစားတစ်ခုသည် ၎င်း၏သီးခြားသော လူတန်းစားအမြင်ကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုရန်အတွက် ၎င်း၏ အကျိုးစီးပွား နှင့်သာ ကိုက်ညီသော စကားလုံးများ၊ ဝေါဟာရများ၊ စကားစုများကို ရှာဖွေတီထွင်ကောင်း တီထွင်ကြမည် ဖြစ်သော်လည်း . . . 

(မာ့က်စ်ဝါဒနှင့် တွေးခေါ်မြော်မြင်ရေး - မြသန်းတင့်။ တတိယအကြိမ်၊ ၂၀၁၆။ စာ ၅၉)

 

ဤတွင် ‘၎င်း၏သီးခြားသော လူတန်းစားအမြင်’ နှင့် ‘၎င်း၏အကျိုးစီးပွား’ မှ ‘၎င်း’ သည် ထိုလူတန်းစားတစ်ခုကို ရည်ညွှန်း၏။

 

ဥပမာ ၃ -

 

‘လည်းကောင်း’

------------------

 

‘လည်းကောင်း’ ကို တူညီသောပုဒ် နှစ်ခုသုံးခု ရည်ညွှန်းသည့်အခါ သုံး၏။ 

 

ဥပမာ ၁ -

မုန့်လက်ဆောင်းကို အုန်းနို့တွဲ၍ လည်းကောင်း၊ ထန်းလျက်တွဲ၍လည်းကောင်း၊ မုန့်လက်ဆောင်းနှင့် ထန်းလျက်တွဲ၍လည်းကောင်း၊ မုန့်လက်ဆောင်းဖတ်ကို သကြားရည်၊ နှမ်းရည်မွှေးရော၍ လည်းကောင်း၊ မုန့်လက်ဆောင်း၊ သာဂူကျို၊ အုန်းနို့ တွဲ၍လည်းကောင်း၊ သာဂူပျဉ်၊ ကောက်ညှင်းပေါင်း၊ အုန်းနို့ ကျောက်ကျော၊ ပေါင်မုန့်ဖြင့် တွဲကာ ရွှေရင်အေးလုပ်၍လည်းကောင်း နည်းအမျိုးမျိုး စီမံပြုလုပ်၍ စားတတ်ကြသည်။

(မုန့်လက်ဆောင်း - ဝီကီပီးဒီးယား)(my.wikipedia.org/wiki/မုန့်လက်ဆောင်း)

 

- ဆိုရာ၌ 

 

မုန့်လက်ဆောင်းကို အခြားအဆာပလာများဖြစ်သည့် အုန်းနို့၊ ထန်းလျက်၊ သကြားရည် စသည်တို့နှင့် အမျိုးမျိုး ပြောင်းလဲတွဲဖက်ကာ စားနိုင်သည်ဆိုခြင်းကို ‘လည်းကောင်း’ ဖြင့် ဆက် ပြထား၏။ ဤတွင် တူညီသည်မှာ မုန့်လက်ဆောင်း ဖြစ်၏။ မည်ကဲ့သို့ပင် ရောရော၊ မုန့်လက်ဆောင်းသည် ပင်တိုင်ဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် လည်းကောင်း ဟု သုံးနိုင်ခြင်းဖြစ်၏။

 

ဥပမာ ၂ -

ဤသို့ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးအားလုံး ပူးပေါင်းကာ နယ်ချဲ့ဗြိတိသျှကို လက်နက်စွဲကိုင်၍ တိုက်ခိုက်နေသည့်အချိန်အတွင်း ၁၉၉၇ ခုနှစ်မှစ၍ မြန်မာပြည်ရှိ မြို့ကြီးများဖြစ်သော မော်လမြိုင်မြို့၌ သာသနာ့ဓာရ အသင်းသည်လည်းကောင်း၊ မြင်းခြံမြို့၌ ဗုဒ္ဓကလျာဏမိတ္တ အသင်းသည် လည်းကောင်း၊ မန္တလေးမြို့၌ ဗုဒ္ဓဘာသာ သာသနာ့ နုဂ္ဂဟ အသင်းသည် လည်းကောင်း၊ ပခုက္ကူမြို့၌ အလားတူ ဘာသာ ရေး အသင်းအဖွဲ့များသည်လည်းကောင်း ပေါ်ပေါက်လာကာ ၁၉ဝ၆ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်မြို့၌ ဗုဒ္ဓဘာသာ ကလျာဏယုဝ (ဝိုင်အမ်ဘီအေ) အသင်းကို ဖွဲ့စည်းသည်။

(တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ၏ နယ်ချဲ့ဆန့်ကျင်ရေးသမိုင်း၊ ၁၉၇၁ မဆလပါတီ)

 

အထက်ပါ ဥပမာများ၌ -

“အမေရိကန်နှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ်များက အရှိန်မြှင့်လုပ်ဆောင်ပါက ‘၎င်း’၏နျူကလီးယားမူဝါဒကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲ နိုင်ဖွယ် ရှိကြောင်း” 

ဟူသည့် စာကြောင်းကို -

“အမေရိကန်နှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ်များက အရှိန်မြှင့်လုပ်ဆောင်ပါက ‘လည်းကောင်း’၏နျူကလီးယားမူဝါဒကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲနိုင်ဖွယ် ရှိကြောင်း” 

 

- ဟု မရေးနိုင်ကြောင်း မိတ်ဆွေတို့ သိပါသည်။

 

ဤမျှဆိုလျှင်ပင် ‘၎င်း’ နှင့် ‘လည်းကောင်း’ တို့သည် အနက်ပင်တူသော်လည်း အသုံးမတူကြောင်း သိနိုင်ပါပြီ။

 

သို့သော် -

ယခင်က ‘လည်းကောင်း’ နေရာတွင် ‘၎င်း’ ကို တွင်တွင်ကြီး သုံးခဲ့ကြ၏။

 

ဥပမာ ၁ -

သို့နှင့်ပင် အချို့က နိဗ္ဗာန်ဟူသည် ဘာမျှမရှိဟူ၍၎င်း၊ ရုပ်ထူးနာမ်ထူး ဝိဉာဉ်ထူးရှိသည်ဟူ၍၎င်း၊ နိဗ္ဗာန်ဝင်ပြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်များသည် တပါးစီ တဆူစီ တယောက်စီရှိနေကြသည်ဟူ၍၎င်း မိမိတို့လိုရာဆွဲပြီး အသီးအသီး အသက အသက ထက်မြင်ချက်ပေးလျက် ရှိကြလေသည်။

(နိဗ္ဗာန်ဟူသည် ဘယ်သို့နည်း - ရေးသူ ရွှေဥဒေါင်း။ ငွေတာရီမဂ္ဂဇင်း အမှတ် ၅။ ၁၉၆၀၊ နိုဝင်ဘာလ)

 

ဥပမာ ၂ -

ဤသို့ လောက၏အဆုံးကို ခြေဖြင့် ပြေးသွား၍ မရောက်နိုင်ကြောင်း လော က၏အဆုံးသို့ မရောက်ဘဲကိုလည်း ဒုက္ခမှ မလွတ်နိုင်ကြောင်းကို ဟောကြားပြီး လျှင် ထိုဗြဟ္မာနတ်သားအား လောကကို၎င်း, လောက၏ ဖြစ်ကြောင်းကို၎င်း, လောက၏ချုပ်ဆုံးရာ ဌာနကို၎င်း, လောက၏ ချုပ်ဆုံးရာဌာနသို့ ရောက်အောင် သွားပုံ နည်းလမ်းကို၎င်း ဟောကြားလေလျှင် ထိုရောဟိတသ ဗြဟ္မာနတ်သား

(သေက္ချတောင်ဆရာတော် - ပဏ္ဍိတဝေဒနိယ ဒီပနီကျမ်း၊ စာမျက်နှာ ၂၃)

 

ဥပမာ ၃ -

တေန၊ ထိုများစွာသော ရဟန်း အပေါင်းတို့ ပရိနိဗ္ဗာန်စံကြခြင်းကြောင့်။ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ၊ နိဗ္ဗာနဓာတ်၏။ ဝါ၊ နိဗ္ဗာန်ဟူသော မဟာအတုလ သုဒဿနမြို့ကြီး၏။ ဦနတ္တံ ဝါ၊ ဆုတ်ယုတ်လျော့ပါးသော အဖြစ်သည်၎င်း၊ ပူရတ္တံ ဝါ၊ မဆံ့တင်းကြမ်း ပြည့်လျှမ်းပိုမိုသော အဖြစ်သည်၎င်း။ န ပညာယတိ၊ မထင်။

(သေက္ချတောင်ဆရာတော် - ပဏ္ဍိတဝေဒနိယ ဒီပနီကျမ်း၊ စာမျက်နှာ ၁၆)

 

ဥပမာ ၄ -

ဘိက္ခဝေ၊ ရဟန်းတို့။ လောကေ၊ လောက၌။ ယာကာစိ၊ အမှတ်မရှိ အလုံး စုံကုန်သော။ သဝန္တိယော၊ မြစ်ကြီး မြစ်ငယ် လယ် ယာ ချောင်း မြောင်း ရေအပေါင်းတို့သည်။ မဟာသမုဒ္ဒ မဟာသမုဒ္ဒရာသို့။ အပ္ပေန္တိ၊ စီးဝင်ကုန်၏။

အန္တလိက္ခာဓာရာ၊ အကြင်ကောင်းကင်ကျ မိုဃ်းရေမိုးပေါက်တို့ သည်လည်း။ ပပတန္တိ၊ ကျကုန်၏။ တေန၊ ထိုမြစ်ကြီး ငါးသွယ် မြစ်ငယ် ငါးရာ၊ လယ် ယာ ချောင်း မြောင်း ကောင်းကင် မိုဃ်းရေတို့ တတွေတွေ စီးသွန်ချခြင်း ကြောင့်။ မဟာသမုဒ္ဒဿ၊ မဟာသမုဒ္ဒရာ၏။ ဦနတ္တံဝါ၊ ဆုတ်ယုတ် လျော့ပါး သော အဖြစ်သည်၎င်း။ ပူရတ္တံ ဝါ၊ ပြည့်ဖြိုး ပိုလျှံသော အဖြစ်သည်၎င်း။ န ပညာယတိ-သေယျထာပိ၊ မထင်မရှားဘိသကဲ့သို့။ ဘိက္ခဝေ၊ ရဟန်းတို့။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဤမဟာသမုဒ္ဒရာကြီး အတူပင်လျှင်။ မမသာသနေပိ၊ ငါဘုရား၏ သာသနာဘော်၌လည်း။ ဗဟူ ဘိက္ခူ၊ များစွာသော ရဟန်းတို့သည်။ အနုပါဒိ- > နိဗ္ဗာနဓာတုယာ၊ အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့်။ စေပိ ပရိနိဗ္ဗာ-

(သေက္ချတောင်ဆရာတော် - ပဏ္ဍိတဝေဒနိယ ဒီပနီကျမ်း၊ စာမျက်နှာ ၁၅)

 

ချုပ်ရလျှင် -

တစ်ခုခုကို ရည်ညွှန်းလိုလျှင် ‘၎င်း’ ကို သုံးမည်။

ဦးဖေတင်၌ ခွေးတစ်ကောင်ရှိ၏။ ၎င်းခွေးသည် လိမ္မာ၏။

 

တူညီသည့်ပုဒ်များကို တွဲလိုလျှင် ‘လည်းကောင်း’ ကို သုံးမည်။

ကျွန်ုပ်သည်လည်းကောင်း၊​ ကျွန်ုပ်၏သားသည်လည်းကောင်း ရုပ်ရှင်ကို အလွန်ကြိုက်လေသည်။

 

ကျေးဇူးတင်ပါသည်။

 

အေးငြိမ်း

၁၃ ဇွန်လ၊ ၂၀၂၄